مسجد میدان کهنه قم از آثار تاریخی ایران است، در کنار این مسجد مناره ای به ارتفاع ۲۵ متر وجود دارد که از مناره های قدیمی جهان اسلام و ایران می باشد. قطر قسمت پاييني اين مناره ۳/۵ متر است، مؤلف گنجينه آثار قم، مناره ميدان کهنه را همان مناره ۲۹۱ ق مي داند که از قديمي ترين مناره های موجود در ايران است. جدار اين مناره آجري بدون تزئينات است. مناره با گذر زمان فرسوده شده و قسمت هايي از آن فرو ريخت، در سال ۱۱۹۱ هـ.ق مرمّت و مأذنه جديدي در بالاي آن ساخته شد، مناره اخيراّ نیز مرمّت شده است و راهروي اين مناره در مسجد ميدان كهنه قرار دارد. مناره ميدان کهنه که بر اساس کتيبه سنگي سال ۹۶۳ ق موجود در محل به آن مناره چهارسو نيز مي گفتند به صورت رگ چيني آجري، همچون اغلب مناره هاي عصر سلجوقي با دو راه پله مارپيچي به صورت رفت و برگشت دريچه اي رو به بام دارد. شکل آجرکاري آن مشابه مناره مسجد ميدان ساوه است و به نظر مي رسد که مناره ميدان کهنه قم، همچون مناره ميدان ساوه و ديگر مناره هاي هم عصر در قسمت تاج و مأذنه، داراي کتيبه هايي از آجر بوده که در طول زمان فرو ريخته است. منار ميدان کهنه با توجه به قدمت آن، شاهد ساخت و تخريب مساجد متعددي در جوار خويش بوده که نمونه هايي از آن در منابع تاريخي به مسجد منار معروف است. مسجد کنوني که در جوار مناره واقع است، به همت "آيت الله حاج ميرزا محمد تقي فيض" پس از تخریب دکان رنگرزي که در مدخل راه پله مناره قرار داشت، به سال ۱۳۱۰ ش در محوطه اي به طول ۲۱ و عرض ۲۱ متر از ده چشمه طاق بر فراز ستون هاي سنگي احداث شده است. این منار قدیمی رخداد های تاریخی متعددی را به نظاره نشسته که می توان به اشغال شهر قم در طی جنگ جهانی اول توسط نیروهای خارجی اشاره کرد. در این زمان گلوله هایی از توپ به بدنه مناره شلیک شده که هنگام ورود نیروهای خارجی برای ایجاد رعب و وحشت در بین مجاهدین انجام شده است. با درنظر گرفتن نوع معماری مناره میدان کهنه قم و مقایسه آن با دیگر بناهای تاریخی که قدمت آنها مشخص است، محققان قرن سوم هجری را که در برخی از سند های تاریخی مبنی بر سده احداث این مناره عنوان شده است، صحیح نمی دانند. قم دارای سه منار است و در متون ثبت شده تاریخی که متعلق به اوایل و اواسط دوران اسلامی است، از این سه منار یاد شده است.
موقعیت مکانی
قم، خیابان آذر، درون میدان کهنه
منابع:
- fa.wikipedia.org
- yjc.news
- kojaro.com
- bezanimbiroon.ir
