قدم در کوچه پس کوچه های بافت قدیمی شهر قم که بگذاری به آب انبارهایی می رسی با قفلی بزرگ بر سر در آن، نگاهی که از پشت میله های سردر به داخل آب انبار بیندازی محوطه ای تاریک با پله های بسیار به چشم می خورد. آب انبارها از بناهای عام المنفعه ای بودند که توسط عوامل دولتی، خیرین محلی وحتی با همیاری مردم در مکان های مناسب ساخته می شده است. آب انبارها اغلب به وسیله آب حاصل از نزولات جوی یا هدایت آب قناتها و رود خانه های فصلی یا دایم پر می شده است. در بسیاری از آب انبارها پاشیرهای متعدد (محل برداشتن آب از آب انبار) در ارتفاع های مختلف وجود داشته که به تدریج و با کاهش آب مخزن و پائین رفتن سطح آب از شیر های مختلف استفاده می شده است. این بناها به دلیل ماهیت آنها همیشه در عمق زمین ساخته می شده است. در این سازه های آبی علاوه بر سنگ یا آجر از ملات ساروج استفاده شده است، ساروج از مهمترین ملات های آهکی علاوه بر استحکام بخشیدن به بنا خاصیت نفوذ ناپذیری نسبت به آب را هم داشته است. آهک در واقع خاصیت گندزدایی داشته و آب را ضد عفونی می کرده که موجب پیشگیری از تعفن و مانع از رشد میکروارگانیسم ها می شده است.
لب چال از محله های خیلی قدیمی قم است که مرکزشهرنشینی قم بود. آب انبار حاج غفور در لب چال قرار دارد که به گفته قدیمی ها نزدیک غروب افراد برای بردن آب به صف می ایستادند تا آب از آب انبار ببرند. اسم اولیه این محله منجان بوده و بعد از ورود اعراب و اسلام آوردن قمی ها میدان کهنه یا بازاری حایل بین دو قسمت اعراب و قمی ها شد. در قسمت شمالی اعراب محله عربستون را بوجود آوردند و در جنوبی که همین لب چال است بومی های قمی ماندند که این منطقه از نظر موقعیت شمال عربستون و جنوب آن میدان میر و شرق آن گذر شاه حمزه و غرب آن خیابان ۴۵ متری عمار یاسر فعلی قرار دارد. ساخت این بنا مربوط به دوره قاجار بوده و تا حدود پنجاه سال پیش کاربری داشته و همچنین ثبت آثار ملی شده است. نکته جالب این آب انبار داشتن سه عدد پاشیر بود تا مردم بتوانند در سطوح مختلف از آن آب برداشت کنند.
موقعیت مکانی
قم، خیابان ۴۵ متری عمار یاسر، کوچه عمار یاسر ۵
منابع:
- fa.wikipedia.org
- kanoonirangardan.ir
- qom.irib.ir
- yjc.news
