حمام قجراز کهن ترین و بزرگ ترین گرمابه های قزوین است که در سال ۱۰۵۷ هجری قمری به وسیله امیر گونه خان قاجار قزوینی از سرداران شاه عباس دوم صفوی به دستورشاه ساخته شده و نخست «حمام شاهی» نام داشته است.
مساحت این حمام حدود ۱۰۴۵ متر مربع است. حمام از دو قسمت مجزا جداگانه زنانه و مردانه تشکیل شده است، در اصلی آن رو به جنوب باز می شود و با راه پله مارپیچ به سربینه منتهی می گردد. سربینه بزرگ گرمابه که حوض زیبایی در وسط دارد شش شاه نشین و طاق نما را در پلانی هشت ضلعی با راهرویی به گرمخانه پیوند می دهد.
تاریخ بنای آن را «صحت عافیت» قید کرده اند که معادل ۱۰۵۷ است:
ساخت از لطف شاه حمامی… به لطافت قبول هر مقبل
چون یکی از درون برون آید… «صحت عافیت» بود تاریخ
این حمام از سه بخش اصلی سربینه، میاندر و گرمخانه تشکیل شده است:
سربینه حمام که رختکن حمام است حوضی زیبا و بزرگ درقسمت مرکز خود دارد که به پاشویه معروف است. سربینه که طرحی مستطیل شکل دارد و از دو طاق جناغی در شرق و غرب آن تشکیل شده، توسط راهرویی که دارای طاق جناغی بسیار باریک است به گرمخانه راه می یابد.
میا‌در فضایی است که سربینه را به گرم خانه متصل می کند.
گرمخانه فضای اصلی استحمام در حمام ها بوده که خود شامل قسمت های گوناگونی مانند: خزینه آب گرم، چال حوض «منبع آب سرد»، اعیان نشین، آب انبار و همین طور تونل های گربه رو میباشد که هر کدام کاربری متفاوت و خاص خود را دارد. گرمخانه زنانه و مردانه به شکل چلیپاست و اتاقک هایی برای شستشو در شرق و غرب آن تعبیه شده است.
انتقال آب در این حمام با لوله های سفالی «تنپوشه های سفالی» انجام می گرفته است. پوشش کل بخش ها طاق و گنبد است که به وسیله رسمی بندی و یزدی بندی تزئین شده اند و هر گنبد دارای جام خانه ایست که نور حمام را تامین می کرده است. پشت بام این حمام نیز هم سطح خیابان است.
ازاره گرمخانه ها تا ارتفاع ۱٫۵ متر کاشیکاری شده است. سنگ های بزرگ و یک تکه که سکوها را فرش کرده، از ویژگی های این بنا محسوب می شود. کف آن با سنگ مرمر مفروش گردیده است.
این اثر تاریخی در سال ۱۳۷۹ توسط میراث فرهنگی و گردشگری استان قزوین خریداری شده و به شماره ۱۲۶۰۱ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده و با سرمایه گذاری شهرداری قزوین و مدیریت سازمان نوسازی و بهسازی شهر قزوین در طی سالهای ۱۳۸۱ الی ۱۳۸۴ مرمت شده است و تحت نظارت سازمان فرهنگی ورزشی شهرداری اداره میشود.
از اسفند ۱۳۸۶ این حمام به موزه مردم شناسی تغییر کاربری داده و به سه بخش اقوام، آداب و رسوم و مشاغل تقسیم شده است. در فضای سربینه گوشه هایی از زندگی اقوام کرد، تات، مراغی، ترک، قزوینی و همین طور مراسمی با نام شیرواره به نمایش گذاشته شده اند.
اطلاعات تماس:
تلفن: ۰۲۸–۳۳۲۳۳۱۵۵
وبسایت: QajarMuseum.com
منابع:
qajarmuseum.com
blog.360digilook.ir
fa.wikipedia.org
citypedia.ir
tag.ir
