بازارهای تاریخی ایران به عنوان مهم ترین محور ارتباطی، اقتصادی و اجتماعی علاوه بر داشتن فضاهای اقتصادی، به دارا بودن فضاهای فرهنگی و اجتماعی، مانند مساجد، مدرسه، خانقاه ها، زورخانه ها (ورزشگاه) و کاروانسرا در کنار آن نیز بی تفاوت نبوده اند که تمام این مجموعه ها را در کنار هم می بینیم. بازار قزوين يكي از اين بازارها است.
در دوره صفویه قزوین برای مدتی پایتخت ایران بود که بازار در آن زمان رشد و توسعه یافت و مکانهای قابل توجه مانند سرای سعد السلطنه در جوار بازار ایجاد شد که ارزش فوق العاده ای به آن داده است. این بنا هنوز باقی است و یکی از نقاط گردشگری قزوین است. بازار قزوین در دوران قاجار با ایجاد کاروانسراها، سراها و تیمچه ها توسعه خود را ادامه داد و با واقع شدن قزوین در محور ارتباطی پایتخت به غرب و شمال کشور، این بازار موقعیت حساس و قابل توجهی در اقتصاد کشور داشت.
بازار قزوین با چهارده هکتار مساحت دارای سه ورودی اصلی میباشد که دو ورودی از خیابان امام خمینی (شمال) و یک ورودی از خیابان مولوی (غرب) است و بر روی محور شمال و جنوب قرار گرفته است. این ورودی ها هنوز هم برقرار است. هم اکنون ورودی های دیگری از شرق و جنوب نیز به این بازار ایجاد شده است.
بازار قزوین سابقه تاریخی هزار ساله دارد. این بازار در طول نه قرن یک جا بجایی از جنوب به شمال داشته است. در این جابجایی مسجد جامع کاملاً از بافت بازار جدا شد و هم اکنون ارتباطی بین بازار و مسجد جامع مشاهده نمی شود.
ناصر خسرو از رونق و گستردگی بازار قزوین در دوره سلجوقی یاد کرده است که به فراوانی سراها و تیمچه ها و مراکز داد و ستد شهر اشاره دارد. با اینکه تعداد زیادی از این بازارها تخریب شده و اثری از آنها باقی نمانده است هنوز مجموعه های زیبا و استواری در بازار قزوین و حاشیه آن وجود دارد که روزگار گذشته را به یاد می آورد و از جاذبه های گردشگری است.
این بازار در گذشته راسته ها و بازارچه هایی داشت كه اکنون تعداد زیادی از آنها از بین رفته اند. معماری فعلی بازار قزوین در زمان صفویه شکل گرفت و شباهت زیادی به معماری بازارهای اصفهان و شیراز دارد. اسامی برخی بازارهای قزوین که در کتاب بناهای تاریخی این شهر آمده شامل بازارهای آهنگران، علاقه بندها، بزازها، بلورفروش ها، پالاندوزها، پوست فروشان، پنبه فروش ها، چیتگرها، خراط ها، حلبی سازها، زرگرها، ریسمان سنج، علاف ها (علاف راسته)، عطارها، کهنه فروش ها، مسگرها، گیوکش ها، نجارها و زنانه بازار را شامل می شده است.
بازارچه های آقا، آقا کبیر، معصوم، استاد علی نجار، باغشاه، مسجد ملا جعفر، حاج ادریس، حاج حسنعلی نیا، حاج شیخ، حاج محمد ابراهیم، حاج محمد حسین جدید، حاج محمد رحیم، حاج میرحسن، بازارچه خیابان، زعفرانیه، صمدیه، کدخدا، گذر شیخ آباد، میدانگاه، سعد السلطنه از بازارچه های مشهور شهر قزوین در گذشته بوده اند.
فضاهای مهم بازار قزوین
مهم ترین بخش های مجموعه بازار قزوین عبارتند از مسجدالنبی، سرای سعد السلطنه، سرای وزیر، سرای حاج رضا، سرای رضوی، سرای خوش نویسان، تیمچه سرباز، تیمچه سرپوشیده، تیمچه حاج سید کاظم، تیمچه درویش مهدی، تیمچه حاج محمد تقی، سرای شاه، سرای نقد علی، سرای حاج محمد باقر، سرای دالان دراز، سرای ضرابخانه، سرای نگار‌السلطنه، سرای بهشتی، بازار قیصریه، گرمابه سعدیه، گرمابه رضوی و حیاط قهرمانی.
سرای حاج رضا، این کاروانسرا متعلق به دوره قاجار است و در گذشته بیشتر دست بازرگانان تبریزی و قفقازی بود. این بنا از شمال به بازارچه وزیر متصل است.
سرای سعد السلطنه نیز دارای محورهای قابل توجهی چون بازار سعدیه در غرب این بنا است که این راسته برگذر قدیمی منطبق و یک راسته سازمانی میان یک مجموعه منتظم ایجاد کرده است.
سرای رضوی، بنای این کاروانسرا بنا بر گفته های مختلف، متعلق به عصر شاه طهماسب صفوی یا عهد سلطنت فتحعلی شاه قاجار است. این سرا به صورت دو ایوانی ساخته شده که مجموعه ای از حجره ها در دو طبقه گردا گرد حیاط مستطیل شکل آن را فرار گرفته است.
سرای وزیر دارای حیاطی وسیع است و دورتا دور آن حجره هایی در دو طبقه قرار گرفته که این حجره ها با ارتفاع یک متر از سطح زمین بنا شده اند.
خرید از بازار قزوین
همانطور که می دانیم تمامی شهرها دارای کالاهای مخصوص به خود هستند، کالاهایی که کیفیت آنها در همان شهر مشهور می باشد. برای مثال فرش در بازار تبریز، پارچه در بازار وکیل و . . .
شهر قزوین نیز دارای صنایع دستی فوق العاده و شیرینی های بسیار خوشمزه است که کیفیت آن ها باعث می شود به راحتی نتوانید از کنارشان بگذرید.
شیرینی های متنوعی مثل نان چای قزوین، نان نازک قزوینی، نان چرخی قزوین، نان برنجی قزوینی، شیرینی نخودی و . . . که می توانید این شیرینی ها را در بازار قزوین بیابید.
اگر علاقه مند به صنایع دستی هستید بازار قزوین مکانی منحصربه فرد برای شما خواهد بود. جاجیم بافی، سرمه دوزی، چادرشب بافی و ... در سطح ایران مشهور هستند و قطعا بهترین این اجناس را در بازار قزوین خواهید یافت.
منابع:
fa.wikipedia.org
islamicartz.com
karnaval.ir
kojaro.com
