منطقه حفاظت شده باشگل به مساحت ۲۴۳۹۹ هكتار حدود ۱.۵ درصد از کل مساحت استان را تشکیل می دهد. وضعیت توپوگرافی آن تپه ماهور و دشت است. منطقه حفاظت شده باشگل از مهمترين زيستگاههاي قوچ و ميش ارمني و آهوي استان محسوب مي شود. به نظر مي رسد جهت حفظ گونه هاي مذكور و جلوگيري از انقراض آهوي استان بهترين گزينه انتخاب منطقه حفاظت شده باشگل بوده و موید اين مطلب رشد جمعيتي ده تا بیست برابري گونه هاي ياد شده از ابتداي حفاظت تاكنون بوده است. منطقه حفاظت شده باشگل اولین منطقه در کشور بشمار می رود که از سال ۱۳۹۴ تمامی محدوده امن آن توسط دوربین های مداربسته (برگرفته از طرح توجیهی تفضیلی) از مرکز استان، همچنین شهرستان و پاسگاه سرمحیط بانی همزمان کنترل می شود.
منطقه حفاظت شده باشگل در محدوده دهستان قاقازان قرار دارد و دو بنای تاریخی و فرهنگی امامزاده هفت صندق و قز قلعه در این منطقه واقع شده اند. از قابلیت های بارز منطقه حفاظت شده باشگل به لحاظ دارا بودن فون و فلور غنی، استفاده علمی از گونه های گیاهی و جانوری با ارزش آن است که در یک ذخیره گاه ژنتیکی مطمئن تحت حفاظت قرار دارند. استفاده متعدد دانشجویان و جوامع علمی از منطقه دلیلی بر این ادعاست. پاسگاه سرمحیط بانی جرندق در ضلع غربی منطقه در کنار جاده ضیاء آباد-نیکویه و پاسگاه محیط بانی شنین در روستای شنین در قسمت جنوب شرقی منطقه دایر هستند. یک برجک نگهبانی نیز در داخل منطقه امن در شمال روستای ینگجه قرار دارد.
قابل ذکر است که منطقه باشگل در تاریخ ۱۳۶۸/۵/۱ هنگامی که جمعیت گوسفند وحشی (قوچ و میش) آن به شدت کاهش یافته و حدود ۲۰ راس گزارش شده بود، توسط سازمان حفاظت محیط زیست به عنوان منطقه شکار و تیر اندازی ممنوع معرفی گردید. با افزایش امنیت و جمعیت گونه ها، به منظور ارتقای سطح امنیت زیستگاهی و حفاظت از تنوع زیستی منطقه، طی مصوبه شماره ۱۵۱ شورای عالی محیط زیست (کمیسیون زیر بنائی دولت) مورخ ۱۳۷۵/۱۱/۲۷ بعنوان منطقه حفاظت شده باشگل به مناطق تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست پیوسته است.
موقعیت جغرافیایی
منطقه حفاظت شده باشگل در شمال غربی شهر تاکستان و در حد فاصل شهرهای تاکستان و ابهر در دامنه جنوبی رشته کوه البرز مرکزی واقع شده و با منطقه شکار ممنوع خراسانلو واقع در استان زنجان همجوار است. حدود منطقه از شمال به روستاهای آقبلاغ و تاکند، از جهت غرب به روستاهای مهین و جرندق، از جهت شرق به روستاهای آقچه کند و علنقیه و از جهت جنوب به روستاهای قره باغ و حسین آباد محدود می گردد.
ارتفاعات
سیمای توپوگرافی منطقه حفاظت شده باشگل شامل کوهستانی، تپه ماهوری و اندکی هم دشتی متشکل از کوههای نیمه مرتفع و تپه ماهورهایی با شیب ملایم است. در باشگل ۱۳ کوه وجود دارد که بخشی از رشته کوههای البرز هستند. کوه بانچال با ارتفاع ۲۱۲۸ متر مرتفع ترین کوه منطقه محسوب میشود. همچنین دره های قلعه سرهنگ (قره داش)، شنین و برخه که از کوه بانچال واقع در بخش شمالی این منطقه منشعب شده و در تمام آنها چشمه های دایمی جریان دارد، دره های اصلی این منطقه را تشکیل می دهند.
پوشش گیاهی
پوشش گیاهی منطقه حفاظت شده باشگل از نظر فرم رویشی در منطقه ایران–تورانی واقع گردیده است. گیاهان این منطقه بسیار متنوع و ارزشمند بوده و از نقطه نظر دارویی، علوفه ای و ژنتیکی حائز اهمیت می باشند. علف چمن، کنگر، هویج وحشی، گل ماهور، انواع گل گندم، بروموس، فلومیس و آویشن، شیرین بیان از گونه های گیاهی این منطقه هستند. همچنین درختان ارس، درختچه های بادام کوهی و جنگل بنه نیز در این منطقه چشمگیر است. از تیره های گیاهی غالب در منطقه حفاظت شده باشگل، تیره های کمپوزیته، لگومینوزه، گرامینه، چتریان و هفت بند را می توان نام برد. تعدادی از گیاهان منطقه هم مانند بومادران، خارشتر و قدومه دارای ارزش دارویی می باشند.
زیست جانوری
این منطقه با توجه به موقعیت خاص جغرافیایی دارای زیستگاه متفاوتی است. تاکنون ۱۳ گونه پستاندار وابسته به ۶ راسته و ۶ خانواده و ۱۲ جنس در منطقه حفاظت شده باشگل شناسایی شده است. قسمت های جنوبی آن زیستگاه آهو و بقیه نقاط این تپه ماهور زیستگاه قوچ و میش است. به دلیل خالی از سکنه بودن تعداد زیادی از روستاهای این منطقه، این ناحیه برای زیست حیات وحش بسیار مناسب بوده و علاوه بر آهو، قوچ و میش جانوران دیگری چون کفتار، گرگ، روباه، شغال، گراز و خرگوش و سمور سنگی نیز در آن زندگی می کنند. همچنین تاکنون ۳۶ گونه پرنده متعلق به ۸ راسته و ۲۰ خانواده در این منطقه شناسایی شده است.
معضلات
- از مهمترین عوامل تهدید کننده زیستگاه و حیات گونه های وحشی جانوری، چرای دام بیش از ظرفیت مراتع، در مناطق ممنوعه و سگ های همراه گله ها می باشد.
- تغییر غیرمجاز کاربری اراضی و تبدیل مراتع به کشتزار از دیگر عوامل تهدید کننده زیستگاه حیات وحش در منطقه محسوب می شود که علاوه بر نابودی گونه های گیاهی مرتعی موجب افزایش تردد افراد در منطقه و در نهایت کاهش امنیت در زیستگاه می گردد.
- از عوامل تهدید کننده، آتش سوزی مراتع در ماههای گرم سال می باشد که عمدتا در اثر سهل انگاری افراد وارد شده به منطقه صورت می گیرد و هر سال صدها هکتار از مراتع منطقه را به کام آتش می کشد.
- بعلت نزدیکی به شهر افزایش تردد در منطقه نیز از جمله عوامل تهدید کننده محسوب می شوند.
- ناامن بودن مسیر مهاجرت فصلی گوسفند وحشی در خارج از منطقه حفاظت شده باشگل تا منطقه خراسانلو در زنجان نیز، یکی دیگر از تهدیدهای جدی گوسفند وحشی محسوب می شود.
جاذبه های گردشگری منطقه
قیز قلعه، جاده شاهی و ابریشم ، بقعه هفت صندوق و کاروانسرای حسین آباد از مکانهای دیدنی منطقه بشار می روند.
منابع:
- شهرداری تاکستان
- دیده بان محیط زیست و حیات وحش ایران
- qazvin.doe.ir
- mehrnews.com
