منطقه بهرام گور فارس

گورخر ایرانی یا "گور" (Equus hemionus onager) زیرگونه ‌ای از گورخر آسیایی است که به شدت در معرض خطر انقراض قرار دارد. گورخر آسیایی در گذشته جمعیت فراوانی در خاورمیانه، آسیای میانه و چین داشت اما اکنون نسل آن در اغلب مناطق منقرض شده و از زیرگونه ایرانی تنها دو جمعیت کوچک در منطقه خارتوران شاهرود و بهرام گور شهرستان نی ریز استان فارس باقی مانده ‌است.

منطقه بهرام گور تا قبل از سال ۱۳۵۱ منطقه آزاد بود اما در این سال تنوع ازرشمند این ناحیه باعث شد تا اداره کل حفاظت از محیط زیست فارس کنترل آن را به عهده گیرد. این منطقه بزرگ وسعتی به بزرگی ۴۰۸۰۱۷ هکتار دارد و از دو بخش پارک ملی قطرویه و منطقه حفاظت شده بهرام گور تشکیل شده است.

اگر از اینکه حیوانات را از نزدیک ببینید ذوق زده می شوید این منطقه از بهترین جاهای ایران برای تماشای حیوانات است. مطمئنا مهمترین حیوان این منطقه گورخر ایرانی است که در معرض انقراض قرار دارد. در گذشته اینجا یوز پلنگ ایرانی نیز زندگی می کرد اما متاسفانه دیگر اثری از این حیوان در آن پیدا نمی شود. اهمیت این منطقه زمانی بیشتر می شود که بدانید اینجا در سه ناحیه دشتی، کویری و کوهستانی قرار گرفته و یکی از دلایل تنوع پوشش گیاهی و حیوانی آن نیز همین مساله است. یکی از پرندگان منحصربفرد این ناحیه که از گونه های بومی به شمار می رود زاغ بور است که تماشای آن از هیجان انگز ترین لحظات گشت و گذار در این منطقه است. از آنجا که اینجا زیستگاهی منحصربفرد شناخته می شود و در آن گورخر ایرانی زندگی می کند، بسیار با اهمیت است و همین مساله باعث شد تا قسمت غربی منطقه در سال ۱۳۶۸ به پارک ملی تبدیل شود.

در ایران فقط این منطقه است که تا این حد گور خر ایرانی در آن زندگی می کنند و هیچ جای دیگری از ایران این تعداد گور خر ایرانی ندارد. در سرشماری ای که در تیر ۱۳۹۲ انجام شد اینجا حدود ۴۸۳ گورخر بالغ و ۵۰ گورخر تازه متولد شده داشت. اما اهمیت این منطقه و گو خر ایرانی زمانی برایتان بیشتر می شود که بدانید تنها حدود ۶۰۰ راس از این حیوان در ایران هستند. گورخر ایرانی زیر گونه گورخر آسیایی است و به شدت در معرض انقراض است.

درگذشته تعداد زیادی از گورخرهای آسیایی در خاورمیانه و آسیای مرکزی زندگی می کردند که امروز نسل آنها در بیشتر این مناطق از بین رفته است.

گورخر ایرانی از الاغ جثه ای بزرگتر دارد و بیشتر از اینکه شبیه الاغ باشد شبیه اسب است. طول عمر این گورخرها حدودا ۴۰ سال است و جالب است که در طول سال رنگشان تغییر می کند. اگر در تابستان آنها را ببینید رنگی قهوه ای مایل به سرخ دارند و اگر زمستان باشد رنگ آنها قهوه ای متمایل به زرد می شود.

حیوانات دیگری که ارزش این زیستگاه را بالاتر برده اند جاتورانی مثل هوبره، زاغ بور و کاراکال هستند، هر چند که این منطقه حیوانات دیگری مثل گربه جنگلی، کفتار، گرگ، گراز، روباه و … هم دارد. از زمان های قدیم تا به حال دام های اهلی زیادی در این منطقه چرا می کنند که باعث شده وسعت زیادی از مراتع آن از بین برود و در نتیجه فرسایش خاک شدیدی اتفاق بیفتد. هر چند که هنوز هم می توان مراتع زیبا و درخت هایی مثل درخت بنه را در آن پیدا کرد.

نسل گور ایرانی در معرض انقراض قرار دارد و در سال ۱۳۹۳ تنها در دو استان سمنان و فارس دیده شده‌است.  از گور ایرانی در سومر باستان برای کشیدن ارابه استفاده می‌کردند.

شرایط اقلیمی
برای دیدن منطقه حفاظت شده بهرام گور باید به مرز استان فارس و کرمان و شرق شهرستان نیریز بروید. آب و هوای آن گرم و خشک است و در سال حدود ۲۰۰ میلی لیتر در آن باران می بارد. از آن جایی که این منطقه حفاظت شده است در آن برای حفاظت از حیوانات آبشخورهای مصنوعی متعددی ساخته شده که در تمام روزهای سال حیوانات از آنها استفاده می کنند. با گشت و گذار در این منطقه صخره ها، پرتگاه ها و کوه های زیادی را می بینید که از چشم انداهای قالب این منطقه هستند.

قسمتهای تاریخی منطقه
قلعه های زیادی در این منطقه به چشم می خورد که همه آنها با تاریخی طولانی از آثار ارزشمند ایران بودند اما با توجه با دگرگونی های اقلیمی و فیزیکی این ناحیه اتفاق افتاده دیگر اثری از اغلب آنها نیست. امروز در قلب قسمت بیابانی این منطقه می توانید قلعه های کرسفید، شورو و ده برین را ببینید که هرچند به درستی نمی دانیم که برای چه برهه ای از تاریخ هستند اما قنات های قدیمی که در کنار آنها هست قدمت طولانی آن ها را تایید می کند. در کنار دو تا از این قلعه ها هیچ کسی زندگی نمی کند اما در کنار قلعه ده برین دامدارانی به طور گروهی ساکن هستند. در حاشیه این منطقه قلعه ای به اسم بهرام گور هم هست که اسم خود را از همین منطقه گرفته است.

غارها
 با توجه به  اینکه بخشی از این ناحیه کوهستانی است تعدادی غار دارد که از جاذبه های این ناحیه هستند. از معروف ترین غارهای این منطقه غار علی ولی الله است که بعنوان قدمگاه حضرت علی شناخته شده و در روزهای مختلف سال افراد زیادی به این غار رفته و نذر می کنند.

منابع:
eligasht.com
fa.wikipedia.org