منطقه شکار ممنوع کوه هوا و تنگخور با وسعت ۸۰۰۰۰ هکتار بین طول جغرافیایی E5241 تا E5321 و عرض شمالی N2740 تا N2756 در جنوب شرقی استان فارس و در حوزه شهرستان های لامرد (شمال غرب، شمال و شمال شرق بخش علامرودشت)، گراش (دهستان فداغ) و خنج (بخش محمله) واقع شده است. محدوده مذکور در در فاصله ۸۰ کیلومتری شمال شهر لامرد و ۶۵ کیلومتری جنوب غربی و غرب خنج قرار گرفته و تحت مدیریت اداره حفاظت محیط زیست شهرستان لامرد می باشد. اولین آگهی رسمی در تاریخ ۱۳۷۸/۱۵/۱۲ در روزنامه رسمی جمهوری اسلامی ایران به عنوان منطقه شکار ممنوع به مدت پنج سال اعلام گردید. در آخرین آگهی در سال ۱۳۸۶ ممنوعیت شکار در این منطقه به مدت ۵ سال تمدید شد و همچنان ادامه دارد.
شرایط اقلیمی
منطقه شکار ممنوع کوه هوا وتنگ خور منطقه ای است کوهستانی همراه با درجه حرارت نسبتا" بالا (حدود c °40-35) و دارای منابع آبی شامل چشمه آب اناری، چشمه فصیلی، چشمه پرویز، چشمه طهران، چشمه مودی، چشمه مزراع، چشمه حسن ولی، چشمه وردوان و چشمه تنگ خور و...و دارای آب و هوای خشک و نیمه خشک می باشد.
کوه هوا
کوه هوا با حدود هفتاد هزار هکتار وسعت در جنوب استان فارس قرار دارد. بیشینه ارتفاع آن ۱۶۱۰ متر بوده و رودخانه علامرودشت از دامنه جنوبی این کوه می گذرد. روستاهای «ابوحنا»، «پُرزی»، «برکه سفید»، «وردوان»، «هرارسفید» و «سَمَنتوج» در دامنه جنوبی و روستاهای «محمله» و «زنگویه» در دامنه شمالی این کوه قرار گرفته اند. این کوه که میدان گازی «هُما» در آن قرار گرفته، توسط جاده علامرودشت- خنج از کوه تنگ خور جدا می شود.
از لحاظ پوشش جنگل های متراکم بَن و بادام در بین کوه های زاگرس جنوبی بی نظیر است. گونه های دارویی آن از جمله آویشن، بومادران، مَروه تلخ و آنقوزه شهرت ملی دارند. عسل مصفای سنگین و شفابخش "هوا" که معجونی از صدها گونه گیاهی است به اعتراف زنبورداران ایرانگرد اردبیل و گلپایگان در سراسر کشور بی نظیر است. پوشش گیاهی و علفزارهای وسیع آن، چنان در خاک پر بُنیه و قوی کوه هوا ریشه می دواند که اگر دو سه پاییز و زمستان هم باران نبارد چرندگان آن سامان گرسنگی نمی کشند و از این بابت رنج نمی برند. آبگیرها و چشمه های شیب های شمالی و جنوبی کوه هوا در تنگنای تنگ ها و در سایه سار کمرکِش های بلند، آبشخور کبک و تیهو و بز و میش بسیار است. جنگل بَن و پسته زارهای وحشی کوه هوا به حدی این گونه درختان خرم و پر شاخ و برگِ تنیده در هم را در خود جای داده که پازنان شاخ شمشیری و قوچ های درشت اندام را دوربین های عکاسی به دشواری از بین آنها رصد می کنند. هوای ارتفاعات کوه هوا در پاییز و زمستان ها سرد است و یخ زدن آب و گاه بارش خفیف و ناپایدار برف در دی و بهمن ماه آن دور از انتظار نیست. بهار بی مانند آن با عطر مهیج و سنگینی که باد خوش رقص شمال با خود می آورد، اتراق بهاری بر قلل خوش منظر کوه هوا و شب های پرستاره اش در خلال خنکای لطیف تابستان های جنوب آرامش ذهن، صفای باطن، سبکی روح و پالایش فکر به همراه می آورد.
قوچ ها و میش های سبک خیز گریزپایی که در دشت های مرتفع و ماهورهای بلند بالای کوه می چرند به قوچ و میش لاری معروفند و معروف است که کوچکترین جثه را در بین همنوعان خود در سراسر جهان دارد. از این روست که قوچ و میش لاری که نام هنری آن قوچ مینیاتوریست یک برند ملی و شاید بین المللی ست. مجال گشتن و چریدن و چمیدن برای میش ها فراخ تر از بزها و پازن هاست. قوچ و میش ها همین که احساس امنیت کنند و صدای گلوله ای یا بوی بیگانه ای مشام آنها را نیازارد تمام کوه را برانداز می کنند و در فاصله یک ربع از قله به دامنه و از دامنه به قله می روند. گله ها نگهبان دارد. با هوشیاری از هم حراست می کنند. پیشاهنگ های باتجربه، گله را از خبط و خطا دور نگه می دارند. بزها و پازن ها که در پستوی هزارلای مخوف دره ها و در بلندای کمرکش های سرگیجه آور، زندگی پر راز و رمزی دارند از حاشیه امنیت بالاتری برخوردارند. هر سال با خنک شدن هوای ملتهب تابستانی ماده ها بَر می گیرند و در دمادم نوروز که زمین را آب اعجاز آور باران، دُر ثمین و رشک بهشت برین کرده است می زایند. جنگ شاخ به شاخ نرهای شریر برای دلربایی از ماده ها شش ماهه ثمر می دهد. میش ها و بزها دوقلو می زایند و بره ها و بزغاله های بازیگوش فضای تنگ ها و تپه ماهورها را از احساس های لطیف خود لبریز می کنند.
این منطقه شکار ممنوع به شتاب هر چه تمامتر می رود که به منطقه حفاظت شده و سپس پارک ملی تبدیل شود. انجمن زمین و زندگی بازوی توانمند محیط زیست بوده و پا به پای محیط زیست و دوش به دوش آن، ضمن تقویت چهار پاسگاه محیط بانی و استخدام دو محیط بان غیرپرسنلی و همیاری مجدانه تعداد پرشماری از علاقمندان به طبیعت در هر دو دامنه شمالی و جنوبی کوه هوا و خلع سلاح فرهنگی متخلفین، کار را به نحوی، نیکو به سامان رسانیده است.
کوه تنگ خور
کوه تنگِ خور با بیشینه ارتفاع ۱۴۷۲ متر، نیز در جنوب استان فارس قرار گرفته و از طرف غرب به کوه هوا و از سمت شمال شرقی به کوه مز متصل شده و شهرستان خنج را در شمال از بخش علامرودشت و دهستان فداغ در جنوب جدا می سازد. آبادی های «خلیلی»، «پشت پری»، «گود بُگُر»، «خشتی»، «گهلویه» و «ابوحنا» در دامنه جنوبی این کوه قرار گرفته اند. میدان گازی «شانول» در این کوه واقع شده است.
پوشش گیاهی
کنار، استبرق، بنه، کلخنگ، بادام وحشی، کیکم، انواع گون و گونه های مرتعی و گیاهان دارویی (بویژه آنغوزه) از گیاهان این منطقه به شمار می رود.
حیات وحش
پستانداران شامل کل و بز، قوچ و میش، گرگ، پلنگ، روباه، شغال، خزندگان و انواع پرندگان شکاری و کبک و تیهو، قمری، کبوتر جنگلی، بلبل خرما، چکاوک کاکلی، زنبورخورک، کوکر، دلیجه، هدهد، سهره، زاغی، دم جنبانک، کمرکولی و هوبره از حیات زیست جانوری کوه هوا و تنگخور هستند. این منطقه یکی از بهترین و بکرترین زیستگاه های استان فارس به ویژه گونه ارزشمند قوچ و میش لارستان به شمار می رود.
تهدیدات
منطقه شکار ممنوع کوه هوا و کوه تنگ خور را شامل می شود. این دو کوه که به ترتیب میدان های گازی هما و شانول را در خود جای داده اند در سال های اخیر به علت فعالیت های اکتشاف، استخراج و بهره برداری از منابع گاز آسیب فراوان دیده اند و چهره بکر طبیعی آن دستخوش تغییر گردیده است. این منطقه با وجود تنوع زیستی بسیار غنی و گونه های ارزشمند جانوری و گیاهی همچنان به صورت شکارممنوع مدیریت می شود. وجود چاه های فراوان گاز در منطقه، مهم ترین دلیل عدم موافقت با ارتقای این منطقه به عنوان یکی از مناطق چهارگانه حفاظت محیط زیست است. علاوه بر تخریب های متعدد توسط شرکت ملی گاز ایران و فعالیت های اکتشافی و حفاری جهت استخراج گاز، خشکسالی های پی در پی و در نتیجه کاهش منابع آب و غذا و وجود پروانه چرای متعدد و چرای بی رویه از جمله تهدیدات این منطقه به شمار می رود.
منابع:
- اداره حفاظت از محیط زیست استان فارس
- میراث فرهنگی استان فارس
- irandeserts.com
- ilna.news
- seeiran.ir
- fa.wikipedia.org
