مناره شيخ دانيال در شهرستان خنج از بناهاي کم نظير کشورمان است. مناره دانیال آرامگاه شیخ دانیال خنجی است که متشکل از مناری آجری مربوط به قرن هشتم هجری است که در شهر خنج و در کنار قبرستان شهر واقع شده است. در سال ۷۸۹ ه.ق این مناره توسط قطب الدین تهمتن بن عزالدین گردانشاه بن سلغور بر فراز این آرامگاه احداث شده است. شیخ رکن الدین دانیالی مشهور به شیخ دانیال هنگی یا خنجی از عرفای قرن هفتم هجری است، شیخ از صالحان و زهاد معروف خنج بود و چه در زمان حیات و چه پس از مرگ در لارستان و جزایر خلیج فارس مورد احترام و تجلیل قرار داشت.
مناردانیال استوانه ای است که بر پایه هشت ضلعی قرار دارد. قسمت پایین منار از سنگ ساخته شده و قسمت فوقانی دارای هشت کتیبه برجسته است. اين بنا دارای بیست متر ارتفاع است و مواد بکار رفته در آن سنگ قرمز رنگ يكپارچه، ملات گچ، ساروج و كاشي است، همچنین كتيبه هاي آن به خط ثلث و كوفي می باشد. قسمت بالاي هشت ضلعي كه به صورت مدور است با كاشي الوان به صورت گل جعفري تزئين شده و در قسمت بالاي آن كتيبه هايي به شکل مربع و لوزي قرار دارد و نام پيامبران اولوالعزم، خاتم النبين، خلفاي راشدين و نام ائمه اطهار بر روي اين كتيبه ها مشاهده می شود. در قسمت فوقانی آن هشت کتیبه برجسته در هشت گوشه آن بر تخته سنگ یکپارچه تعبیه شده است که تاریخ بنای مناره سبب ساخت و نام سازندگان آن را به معرض تماشا می گذارد. متن کتیبه به شرح زیر است: همانا...... اولین کسی که در اسلام مناره را بنا کرد عمربن عبدالعزیز است که خداوند از او راضی باشد جانشینان و یاوران دین و به تحقیق راستگویان و متقیان پس از او حضرت پادشاه اولیا و قطب اول نماینده پروردگار متعال شیخی که ستون دین و عمود حق و جانشین دین خداست و اشاره نمود به ساختن این مناره در شهر خنج در پنجاه سال بعد و خیلی قبل از وقوع مناره برادران او عنایت کردند از طرف پادشاه هرمز، پادشاه سعادتمند، ستون حق و دین توران شاه بنا نمود آن را از سنگ که مورد نیاز بود. قسمت فوقاني مناره فروريخته و ازبين رفته است.
مدخل مناره در گوشه جنوبي رو به بقعه شيخ باز ميشود. داخل مناره ستون سنگي استوانه اي وجود دارد. راه پلكان مناره كه آجري است ستون سنگي را دور ميزند. قطعات سنگ تراش پايه مناره با بست هاي آهني به يكديگر متصّل شده اند. در بالاي مدخل ورودي مناره كتيبه اي با خط ثلث بر روي سنگ نقش شده كه سازندگان مناره را با اين عبارات معرفي ميكند: «استادان مناره محمود استادخان والد حاجي محمد ابن استاد حاجي كلاه سياه محمد». درون مقبره شيخ دانيال قطعه سنگ مرمری وجود دارد كه اين كلمات بر روي آن نقش شده است: الي الله في الارضين سيد مجدالدين (پسردانيال) ابن ركن الملل والدين دانيال قدس الله سره. سنگ مزبور قسمتي از سنگ قبر سيد مجدالدين پسر دانيال است و ترجمه آن چنين است: بسوي خدائي كه در دو دنيا سيد مجدالدين فرزند ركن ملل و ستون ملتها و دين ها، دانيال پاك بگرداند خداوند او را.
طبق نوشته کتاب كتاب لارستان كهن، شيخ دانيال خنجي از صلحا و مرشدين بنام عصر خود بود و آرامگاه او مورد نذورات بوده است. قطب الدين تهمتن بن عزالدين گردانشاه بن سلغور، بين سالهاي ۷۱۸ تا ۷۴۷ گنبد بزرگي بر روي آرامگاه و مسجد دانيال ساخته اما مناره مسجد بعدأ گويا درسال ۷۸۹ هجري ساخته شده است. ابن بطوطه در سفرنامۀ خود از آرامگاه شیخ و مسجد وابسته به آن که مطاف مردم بود و خود وی نیز به زیارت آن نائل آمد یاد کرده است. گنبد مقبره شيخ دانيال بكلي ويران شده و اثري ازآن باقي نيست تنها محل دفن و قسمتي از ايوانهاي اطراف آن بارتفاع دو متر بر جاي مانده است. آنچه از مقبره شيخ باقيمانده، ازنظر معماري جالب است و از قطعات سنگ قرمز رنگ چهارگوش تشكيل شده است. بنا و آثار بر جای مانده از آن به قرن هشتم هجری تعلق دارد اما در دوره صفوی بخشی از تزیینات به آن افزوده شده است. مناره قابل تعمير است ولي مقبره شيخ بصورت ويرانه اي درآمده كه مرمت و احياي آن مشكل بنظر ميرسد. بخش های دیگر این مجموعه زیر خاک و آوار مدفون است که در نخستین فصل از کاوش باستان شناسی مجموعه آرامگاهی شیخ دانیال خنج که به صورت گمانه زنی و پیگردی بقایای معماری انجام می گیرد آشکار شده است.
منابع:
- میراث فرهنگی و گردشگری استان فارس
- yjc.ir
- irna.ir
- seeiran.ir
- fa.wikipedia.org
- kashkoolemantoma.blogfa.com
