مسجد جامع اقلید یکی از شاخصه های مدنیت این شهر در طول تاریخ بشمار می رفته و با توجه به قرار گرفتن این شهر برسر راه تابستانی اصفهان ـ شیراز، هر جهانگرد و سفرنامه نویسی ازاین مسیر عبور کرده و مسجد جامع اقلید را دیده و از آن یاد کرده اند. این مسجد به گواهی تاریخ پیشینه ای بیش از هزار سال دارد. ابن بلخی، نهصد سال پیش در کتاب 'فارسنامه' از مسجد جامع و منبر اقلید سخن گفته است. قدمت این مسجد به همان سال های ورود اسلام به فارس و پذیرش آن از طرف مردم اقلید بازمی گرد و بعید نیست که بنای اولیه این مسجد به سده نخستین اسلامی دردوره عمربن عبدالعزیز خلیفه اموی بازگردد. کتیبه چوبی این مسجد به تعمیر مسجد در سال ۸۴۹ هجری قمری اشاره دارد.
اعتقاد بر این است که بنای فعلی مسجد سیصد متر با بنای پیشین آن فاصله دارد، بنای پیشین بر اثر وقوع زلزله ویران شده و بنای کنونی را سیصد متر عقب تر و به طرف تل غلات ساخته اند، به گونه ای که آب چشمه خیبروک از وسط حیاط باصفا و پردرخت مسجد می گذشت.
دراواخر دهه پنجاه با همت آیت الله ابطحی و کمک مردم این مسجد توسعه یافت و ساختمان آن مدرن تر و معماری جدید درآن اعمال شد. پس از انقلاب نیز ساختمان آن دچار تغییر و دگرگونی شد.
منبر مسجد جامع اقلید
منبر زیبا، بی نظیر و منبت کاری شده مسجد که از چوب گردوی نفیس در دو متر ساخته شده، یادگاری از هنرمندان دوره صفویه در سال ۱۰۰۸ هجری قمری است که نه تنها به لحاظ هنری بلکه به لحاظ میراثی و تاریخی نیز بسیار ارزشمند است. منبر مسجد جامع اقلید اثر بی بدیل محمد بن عقیل اقلیدی، هنرمند توانای این خطه است که با توجه به ارزش هنری و تاریخی آن، باید این اثر برای آیندگان حفظ و نگهداری شود. نمونه این منبر در یکی از مساجد اصفهان وجود دارد که بر اساس مدارک موجود آن نیز توسط همین هنرمند ساخته شده است. قدمت منبر چوبی زیبای مسجد جامع به قدمت مسجد نیست و مربوط به دوره صفوی است. متاسفانه منبر این مسجد در اثر بی توجهی و به هیچ انگاری در حال نابودی است، بر روی چندین قسمت از این منبر آثار سوختگی نمایان است. در تعمیرات اخیر مسجد نیز از این منبر بعنوان نردبان برای رنگ کردن سقفها استفاده شده که چند پله آن تخریب شده و آثار رنگ بر روی آن مشاهده می شود.
کتیبه
کتیبه چوبی مسجد جامع اقلید که یکی دیگر از آثار با ارزش فرهنگی است حکایت از تعمیر و مرمت این مسجد در سال ۸۴۹ هجری قمری دارد. به گفته بزرگترهای اقلیدی این کتیبه پیش از این در دیواره مسجد نصب بوده و هم اکنون در سردر ورودی مسجد جای گرفته است و هیچگونه حفاظی بر روی آن تعبیه نشده است.
منابع:
fars-key.blogsky.com
irna.ir
irandeserts.com
