شهر قدیمی آباده در طی زمان تحت تاثیر دوران مختلف تاریخ تجربه ها و سرگذشت های متفاوتی را پشت سر گذاشته است. یکی از آثار مشهود و برگرفته از گذر تاریخ در این شهر بناهای باستانی و تاریخی آن هستند که بخشی از دوران گذشته را به نمایش می گذارند. این شهر نیز در دوران قاجار به سبک معماری کلاه فرنگی یا کوشک روی آورده و عمارت کلاه فرنگی نیز یادگاری از آن روزگار است. این عمارت به صورت دایره ای شکل از دوره قاجار باقی مانده و در ۲۴ کیلومتری جنوب شهر آباده درباغچه های نزدیک یکی از میادین مرکزی شهر سورمق واقع شده است.
در اصل این بنا آرامگاه پدر میرزا علی خان وفا بوده، وی خلوتی در کنار این ساختمان داشته و مهمانان را در آن پذیرایی می کرد و پس از فوت، فرزندش علی خان پدر را در آن مکان به خاک سپرده است. در اواخر دوره محمد علی شاه و اوایل حکومت احمد شاه شخصی به نام عبد الوهاب تصمیم گرفت روی قبر وی آرامگاهی بنا کند و به همین جهت از معماران زبردست یزدی دعوت کرد که این بنای هشت گوش را به سبک کلاه فرنگی شیراز بسازند.
ساخت کوشک یا کلاه فرنگی که دستاوردی از سفرهای شاهزاده های ایرانی به اروپا است در دوران قاجار به اوج خود رسید و با تلفیق معماری سنتی ایرانی و اروپایی عمارت های زیبایی در شهرهای مختلف ایران بنا شدند. کلاه فرنگی در حقیقت نوعی پاویون است که در فضای باز و مشجر قرار دارد و تمام اطراف یا برخی اطراف آن باز است. این نوع معماری سلطنتی در ایران، امپراتوری عثمانی و شبه قاره هند دیده می شود.
معماری
عمارت کلاه فرنگی آباده روی سکویی به ارتفاع ۸۰ سانتی متر ساخته شده است. این بنای بازمانده از دوره قاجار با پلان دایره ای شکل دارای چهار درب ورودی است. نمای کلاه فرنگی آباده سنگی و با آجرهای مربع شکل فرش شده و حوضی مستطیل شکل در میان محوطه قرار دارد که زیبایی خاصی را به این مکان می بخشد. درب های این بنای تاریخی از چوب گردو ساخته شده و شیشه هایی با نقوش هندسی و رنگ های سبز، نارنجی و بنفش و دیوارهای سنگ مرمر زیبایی دو چندانی را به این مکان داده است. خود بنا از خشت و گل بوده و داخل بنا با آجرهای مربع شکل فرش شده است. سقف بنا بوسیله نجاری بنام علی کاکا منصور ساخته شده و منبت این بنا را برادران امامی که منبت کاران ماهری بوده اند انجام داده اند. این عمارت با وسعتی در حدود ۲۰ متر مربع، به سبک کلاه فرنگی شیراز زندیه، هشت گوش ساخته شده است.
این عمارت در سالهای اخیر بر اثر آتش سوزی ویران شد که در سال ۸۰ بوسیله میراث فرهنگی مرمت شده و در کنار این بنا ساختمان تازه ای تاسیس شد که نمایندگان میراث فرهنگی در آن مستقر هستند. این اثر تاریخی که در سال ۱۳۷۹ به شماره ۳۴۰۸ به ثبت آثار ملی ایران رسیده است و در حال حاضر در تملک شهرداری است و برخلاف سایر عمارت های کلاه فرنگی که امروزه کاربری موزه و فرهنگی دارند از این بنا استفاده ای نمی شود.
منابع:
- kojaro.com
- yjc.ir
- iribnews.ir
