چاه نیمه چاله ها و گودال های طبیعی بزرگی هستند که در شهرستان زهک و در کنار روستای قلعه نوی قرا دارند. در سیستان چهار چاه نیمه وجود دارد ۱٫۲٫۳٫۴ که آب مازاد رودخانه هیرمند توسط کانالی به آن هدایت می شود. گنجایش ۳ مخزن ۱٫۲٫۳ ۷۰۰ میلیون متر مکعب و چاه نیمه ۴ نیز تا ۸۰۰ میلون متر مکعب است که به صورت دریاچه مصنوعی درآمده است. ظرفیت کل این چاه نیمه ها در بهترین حالت یک هفتم تالاب بین المللی هامون است. پس از خشکسالی سال ۱۳۴۹ که نبود آب در منطقه باعث مهاجرت تعداد زیادی از مردم سیستان به شهرهایی از جمله دشت گرگان، مشهد، کرمان و... گردید دولت وقت اکیپی را جهت مطالعه بر روی ایجاد منابع ذخیره آب مامور نمود و بدین منظور گروهی ژاپنی پس از مطالعه چاله های چاه نیمه را برای این منظور در نظر گرفتند و با ایجاد کانالهایی ورود آب را به این مخازن تسهیل کردند. بنابراین مخازن طبیعی چاه نیمه به منظور ذخیره بخشی از آب مازاد رودخانه هیرمند و استفاده از این ذخیره در فصول کم آبی و خشک مورد استفاده قرار گرفت.این مخازن در بهمن ماه ۱۳۶۰ آبگیری شد. اراضی اطراف این مخازن در ارتفاع ۴۹۵ تا ۵۱۰ متر از سطح دریا قرار دارند و ارتفاع کف مخازن بطور متوسط بین ۴۷۵ الی ۴۸۵ متر بوده و گودترین نقطه دارای ارتفاعی ۴۶۰ متر از سطح دریا می باشد. این مخازن توسط دون رشته کانال بهم اتصال پیدا کرده اند. تراز حداکثر دریاچه ۴۹۲ متر و ظرفیت کل این مخازن ۶۶۰ میلیون متر مکعب می باشد. ضمن اینکه ظرفیت مفید و قابل بهره برداری در صورتیکه به طور ثقلی آب از آن خارج شود ۳۴۰ میلیون متر مکعب است. در رقوم پر آبی دریاچه (۴۹۲ متر) مساحت مخازن ۱ و ۲ و ۳ به ترتیب برابر با ۲۰ و ۱۷ و ۹ کیلومتر مربع مجموعاٌ ۴۶ کیلومتر مربع می باشد. این مخازن در حال حاضر آب شرب کل منطقه سیستان و شهر زاهدان را نیز تامین می کند.
رودخانه هيرمند زابل، تنها شريان حياتي سيستان است كه از طرف كوههاي بابا در افغانستان سرچشمه گرفته، و پس از طي مسافتي در حدود ۱۰۵۰ كيلومتر وارد درياچه هامون مي شود. كه البته در مدت هفت سال خشكسالي هيچ آبي وارد درياچه هامون نشده و اين درياچه با تمام زيبائي به گودالي پر از شن و خاك تبديل شده است. تمام آب مصرفي دشت سيستان از طريق اين رود تأمين مي شود. در ضمن، دوام رودخانه هاي منشعب از آن و درياچه و مخازن چاه نيمه، همه بستگي به جريان آب هيرمند دارد. هيرمند در مرز ايران و افغانستان به دو شعبه تقسيم مي شود. شعبه اصلي كه به نام رود مشترك ناميده مي شود قسمتي از مرز مشترك دو كشور را تشكيل مي دهد، سپس وارد افغانستان مي شود. شعبه ديگر، در خاك ايران است كه خود به دو شاخه تقسيم مي شود. يكي به طرف چاه نيمه ها و ديگري به طرف مناطق كوهك و زهك مي رود كه دو سد انحرافي در اين دو منطقه بر روي آن احداث شده است.
قابل ذکر است که حجم آب این چاه نیمه ها با توجه به خشکسالی های مکرر سالهای اخیر و پرداخت نشدن حقابه دریاچه هامون از طرف کشور افغانستان کاهش یافته و خطر زیست محیطی و بین الملی آن منطقه را تهدید خواهد کرد و در صورتی که آب ورودی از کشور افغانستان کماکان به صورت سیل وارد منطقه سیستان شود مشکلات آب شرب نیز بر تهدیدات ناشی از خشکسالی ۱۵ ساله می افزاید.
مناطق شکار ممنوع و حفاظت شده
در جلسه ای که در آذر ۱۳۹۸ توسط فرماندار، فرمانده نیروی انتظامی، معاونت سیاسی فرماندار، ریاست امور آب، آب و فاضلاب شهری و روستایی، آب منطقه ای، شیلات، دامپزشکی، منابع طبیعی و حفاظت محیط زیست زهک و زابل برگزار شد تصمیم گرفته شد چاه نیمه یک و دو و سه به عنوان مناطق حفاظت شده معرفی شوند و چاه نیمه چهارم و جنگل جزینک نیز جزو منطقه شکار ممنوع محسوب شود. صیادان دارای مجوز و کارت صیادی فقط در چاه نیمه چهارم مجاز به صید ماهی هستند.
جاذبه های گردشگری منطقه
در حاشیه آبهای زلال چاه نیمه، پارک جنگلی و باغ وحشی توسط حبیب الله دهمرده ریاست وقت دانشگاه زابل احداث شده که منظره زیبایی را به وجود آورده است و به یکی از تفریحگاه های شهرستان زهک برای مردم سیستان تبدیل شده است. این منطقه بسیار وسیع است و در تعطیلات آخر هفته بسیاری از مردم برای بودن در طبیعت به آنجا می روند. حاشیه های آب می تواند جای خوبی برای کمپ زدن باشد. فراموش نکنید که در طبیعت آتش روشن نکنید و آشغال نریزید! جنگل جزینک هم در زهک می تواند گزینه خوبی برای گذراندن زمان در طبیعت بیابانی سیستان باشد.
منابع:
- fa.wikipedia.org
- iranwatching.com
- zahedan.irib.ir
- pahreh.ir
