زیارتگاه بی بی دوست در دشتی گرم و خشک و روی تپه های باستانی قرار دارد. ارتفاع این تپه در حدود هشت متر و در ضلع جنوبی سه متر است. هرچند هویت فرد مدفون در زیارتگاه به طور قطع مشخص نیست؛ امروزه مزار بی بی دوست یکی از زیارتگاه های مسلمانان محسوب می شود و در شمار مقاصد مذهبی و مکان های دیدنی استان سیستان و بلوچستان قرار دارد. نکته جالب آن که ورود مردان به زیارتگاه بی بی دوست ممنوع است. حتی نوزادان و کودکان پسر حق ورود به این مکان را ندارند. درختی گز نیز در محوطه زیارتگاه دیده می شود. ریشه های این درخت کهنسال گویی مقبره را دربر گرفته اند. مردم برای این درخت احترام بسیار زیادی قایل هستند و کسی اجازه ندارد به آن آسیب بزند یا شاخه ای از آن را جدا کند. عصر روزهای سه شنبه و صبح روزهای چهارشنبه، پخت نان محلی به نام تفتو (نانی پرضخامت و پرمغز به صورت دایره یا بیضی که بانوان سیستان در تنور محلی می پزند) در این مکان توسط زنان انجام و میان مردم توزیع می شود. برای پخت این نان، سه تنور در این مکان ساخته شده اند.
بی بی دوست با نام های بی بی نوروز، بی بی سه شنبه، بی بی نور، بی بی حور و بی بی تندروی هم معروف است. در سیستان لقب بی بی به بانوان با کرامت تعلق می گیرد. در باورهای عامیانه، این زیارتگاه متعلق به سیده ای از خاندان علی بن ابیطالب (ع) است و او را از اولاد و اعقاب دختری امام حسین (ع) دانسته اند. برخی نیز او را با زمان قاضی عبدالله کندرکی، در روستای آس قاضی در بخش شهرکی و نارویی، از عارفان قرن نهم هجری در ارتباط می دانند. یک باور دیگر براین است که این آرامگاه به خواهر سید اقبال فرزندان میرداماد و خواهرزاده شاه عباس صفوی تعلق دارد که مزارش در سیستان قدیم و افغانستان فعلی واقع شده است. برخی نیز او را با ایزدبانو آناهید در آیین مهر تطیبق می دهند.
قدمت
این مکان از استقرار دوران اشکانیان تا دوره اسلامی شواهدی را در خود جای داده است. سفال های به دست‌آمده در این محل به سفال های دوران تاریخی و سفال های لعابدار سده های اسلامی میانه قابل تفکیک هستند. محققان براین عقیده اند که مکان مزبور، جلوه گر بخشی از دارالحکومه سیستان در دوره اسلامی است.
موقعیت مکانی
این زیارتگاه در ده کیلومتری شمال شرق زابل و در مسیر و نقطه اتصال جاده زابل به شهر هیرمند و کانال آبی که از رودخانه هیرمند واقع در شهرستان زهک منشعب می شود و از روستای کود و قلعه زاهدان کهنه می گذرد، قرار گرفته است. مسیر دسترسی به این مکان آسفالت می باشد.
منابع:
- fa.wikipedia.org
- kojaro.com
