روستاي اسفند واقع در جنوب شهرستان دلگان (۸۰ کیلومتری) و بخش جلگه ي چاه هاشم و هم مرز استان كرمان (نزديك رمشك) قرار دارد. اين روستا در مسير رودخانه و نخلستان ها كشيده شده که در واقع از روستاهاي طولي منطقه ميباشد. مردم روستا برای تفریح در بعضی از روزهای خاص مانند اعیاد به منطقه ای بنام کهن علی بکر می روند که در سه کیلومتری شمال روستا قرار دارد. این منطقه قسمتی از رودخانه است که آب زیادی آنجا جمع شده و منظره زیبایی را بوجود آورده است.
وجه تسمیه
برای نامگذاری روستای اسفند چند دلیل ذکر شده، گروهی معتقدند علت نامگذاری آن رویش گیاه اسپند و علاقه شدید مردم به دود کردن آن بوده است. گروهی نیز می گویند چون این روستا آخرین روستای سیستان و بلوچستان در مرز غربی است و چون ماه اسفند آخرین ماه سال است و این روستا نیز آخرین روستا است به اسم اسفند نامیده شده است. دلیل محکمتری برای نامگذاری آن این است که چون بزرگ طایفه میرها از اهل اسفندقه جیرفت بوده و نام او میر تاج الدین پشت هجدهم طایفه میرانی ها که خود شامل طوایف شیرانی ها، ریگی ها و جهانگیری ها و دیگر طوایف می شود به علت جنگ و جدال از اسفندقه فرار می کنند و تا بمپور ایرانشهر پیش می آیند بعد از بازدید از بمپور بر می گردد و در محلی با طایفۀ خود ساکن می شود و شروع به آبادانی وکشاورزی می کند و به علت اینکه متعلق به اسفندقه بوده است این روستا را اسفند نامگذاری کرده است.
مهمترین طوایف روستای اسفند
- طایفه میر: این طایفه خود را ازساکنین اصلی اسفند می دانند و اکثر املاک اسفند و زمینهای بایر به این طایفه تعلق دارد.
- طایفه شیرانی: این طایفه که از اطراف به اسفند آمده اند با طایفه میرها وصلت کرده اند و از نظر نژادی تقریبا ًاز یک نژاد هستند.
- طوایف دیگر: ریگی، جهانگیری، چاشک، شیربازی، لوت آبادی که از طوایف طبقات پایین تر هستند و در گذشته از نظر مالی و قدرت ضعیف ترین طوایف بوده اند و بیشتر برای طوایف شیرانی و میرانی کار می کردند.
- طایفه کرنگش: این طایفه اسفند الاصل نیستند همان ساکنین دریابند، می باشند که عشایر روستای اسفند هستند و از دیگر مکانها آمده و در اینجا ساکن شده اند.
فرهنگ
مردم روستای اسفند بسیار مهمان نواز هستند خصوصاً اگر سابقۀ آشنایی در میان باشد با همه خشونت و ناآرامی که در سرشتشان است به گرمی و مهربانی از او پذیرایی می کنند و مهمانداری را برای خود افتخار می دانند. رسم بر این است که اگر کسی بر طایفه ای وارد شد، خانواده های آن طایفه به نوبت از او دعوت می کنند. اگر میهمان اول بار به خانه مهتر طایفه وارد شود حق ندارد بی اجازه او میهمان دیگری شود. به هر روی میزبان ناچار نیست تا میهمان در خانه اوست نزد وی بماند و به گفتگو بنشیند. فقط موقع غذا خوردن پیش آن می آید و میهمان نیز آزاد است که پس از خوردن غذا بیرون برود و هر وقت بخواهد بازگردد. هرگز زن با میهمان بر سر یک سفره نمی نشیند.
آداب و رسوم
مردم این روستا برای گذراندن اوقات فراغت به خانه های همدیگر می روند و بزرگان از گذشته و حال سخن می گویند. خصوصاً در زمستان که شبها طولانی است؛ دور هم جمع می شوند یک نفر از آنان که قصه (کیسه) می داند شروع به سخن گفتن می کند و هنگامی که داستان به جاهای حساس می رسد یکی از حاضرین به منظور تشویق و هیجان گوینده می گوید «هی والله» که همان ای والله است و قصه گو هم در پاسخ می گوید هی والله، بنده الله، گاهی داستان چنان طولانی می شود که پس از چندین شب به پایان می رسد و گاهی نیز در شبها بر بالین زنی که وضع حمل کرده نیز شب زنده داری می کنند و پیرمردان قصه تعریف می کنند؛ و گاه به مدت شش شب به خانه پدر نوزاد می روند، و شب ششم با کشتن گوسفند و دادن شب در نیمه شب که بنام پشام Pasham نام دارد و به پایان می رسد؛ این شب زنده داری را کشک می گویند. از دیگر سرگرمیهای این مردم خواندن کتابهایی همانند بوستان گلستان سعدی، پندنامه عطار و همچنین کتابهای قصه وافسانه همانند ورقه، گلستان بهرام، و گلندام، نجمای شیرازی، امیر ارسلان نامدار، یوسف زلیخا، لیلی و مجنون توسط افراد باسواد می باشد. البته مردم روستای اسفند بسیار پایبند این مجالس و شب نشینی ها هستند چون برق وجود ندارد تا خود را با تلویزیون سرگرم کنند.
صنایع دستی
استفاده از درخت خرما در صنایع دستی این منطقه بسیار رواج دارد. حصیربافی، سکه دوزی، سوزن دوزی و ... از صنایع دستی این منطقه است.
موقعیت جغرافیایی
این روستا از شمال به دهستان جلگه چاه هاشم و شهر دلگان، از جنوب به روستاهای کتییج و محترم آباد، در شرق آن روستای مدانچ و در غرب آن دهستان رمشک از توابع شهرستان قلعه گنج استان کرمان قرار دارد.
ارتفاعات منطقه
اطراف روستای اسفند دو دشت قرار دارد که دشت شرقی را داتری و دشت غربی را بهشت گویند. علاوه بر این دو دشت، کوههایی نیز اسفند را احاطه کرده اند؛ که در طرف جنوب شرقی روستا کوه زیارت و کوه گنج قراردارد؛ و در جنوب غربی کوه گدمیری و در طرف غرب کوه موگک قرار گرفته که در بالای کوه موگک چشمه ای کوچک و زیبا وجود دارد.
شرایط اقلیمی
آب و هوای روستا، بیابانی و نیمه بیابانی است که تابستانهای بسیار گرم و سوزان و زمستانهای سرد و خشن دارد. زمستانها آنقدر سرد می باشد که آب داخل مشکها (مشک: پوست دباغی شده حیوانات اهلی که جهت آب شرب از آن استفاده می شود) منجمد می شود. بارندگی از اوایل آذر ماه آغاز و تا پایان نیمه اول بهمن ماه ادامه دارد. اما در تابستان باران به طور اتفاقی همراه با رعد و برق بسیار شدید می بارد؛ که این رعد و برق اکثر اوقات باعث تخریب زراعت و از بین رفتن نخلهای خرما می شود که به لهجه های محلی به آن گیر آسمانی گفته می شود.
بادهای منطقه
- باد شمال از بادهای سوزان این منطقه است که زیانهای فراوان برای کشاورزان به ارمغان می آورد و لطمۀ زیادی به آنها وارد می کند؛ محصولاتی از قبیل برنج و خرما را از بین می برد و نام محلی آن هوشا است.
- باد جنوب: یا باد «نم بی» یا باد زیر، بادی است که در تمام طول سال از سمت جنوب می وزد و مقداری بخار آب همراه دارد و برای مزارع بسیار مفید است.
- علاوه بر این دوباد، بادهای دیگری بنام گرباد که از طرف غرب و جنوب غربی می وزد، این باد در تابستان بیشتر می وزد و در زمستان در مواقع بارندگی جلوی بارندگی را می گیرد.
منابع آب
آب اسفند از رودخانه تامين ميشود. در کنار روستا رودخانه ای وجود دارد به اسم رودخانه اسفند که سرچشمه آن از کوه سفید فنوج و کوههای گیران که در جنوب روستا قرار دارند؛ و بعد از مسیر طولانی که می پیماید، از کنار روستای اسفند می گذرد و در قسمت شمال روستا به جازموریان می ریزد. در مسير رودخانه آبهاي زيبايي وجود دارد و همچنين دههاي فراوان در كناره ها و اطراف آن ديده ميشود، این رود در زمستانها پر آب و در تابستان کم آب است این رود در مسیر خود در کنار روستا یک آبشار دارد که بنام محلی (پوره اسفند) گویند. آب کشاورزی روستا از طریق همین رودخانه تأمین می شود؛ بر طبق گفته اداره کشاورزی بطور متوسط هر ثانیه بیست لیتر آب به داخل اراضی زیر کشت وارد می شود؛ بدلیل سخت بودن زمین امکان آب از طرق دیگر مانند قنات و چاه ممکن نیست.
محصولات
مردم روستا بيشتر به كشاورزي و تا حدودي به دامداري اشتغال دارند، كشاورزي مردم اسفند بيشتر خرما، تنباكو و برنج ميباشد.
پوشش گیاهی و زیست جانوری
در این منطقه کهور، داز، خرزهره، کنار، قیچ، کرت، تاغ و گز می روید. روباه، شغل (طولگ)، کفتار، موش خرما (رجگوگ)، تمساح (کوج)، آهو، اشکال، قوچ و میش. حیوانات آبزی از قبیل ماهی، خرچنگ (سنگا)، هزار پای آبی (مارنگروش)، قورباغه (گوگ) و خزندگان و حشرات مثل عقرب و انواع مار (که خطرناکترین آنها سیاه مار است پشت این مار سیاه رنگ دارای نقشی زرد یا سفید و زیر شکم آن سفید است و قدرت زیاد و سم مهلکی دارد) وجود دارد.
جاذبه های گردشگری اسفند
قدمت روستا به دوران قبل از اسلام برميگردد، در نزدیکی روستا منطقه اي به اسم در يهودان وجود دارد که قبرستان قديمي در آن موجود است که اين قبرستان متعلق به قبل از اسلام بوده است. كهن آبهاي بسيار قديمي از آثار رندان قديم كه كشاورزي نموده اند در این روستا وجود دارد، و اثر قديمي درگ آسا كه در آن آسيابي قديمي بوده و آرد را براي روستا تامين مي نموده است و همين طور آسياب گردونان كه در آنجا آرد را آسياب مي كردند و نانهاي گرد را مي پختند و از همانجا به گردونان مشهور شده است، نیز دیده می شود. گردونان هم اكنون محله اي از روستاي اسفند ميباشد كه در آن طرف رودخانه قرار دارد.
آبشار پورا
پورا به معني پر آب ميباشد اين آبشار در مسير رودخانه در بالا دست روستا واقع شده و زيباترين چشم انداز و منظره طبيعي منطقه را دارد، مردم براي تفريح، ديدن و شنا به آنجا ميروند، عمق آب آبشار نيز در بعضي مواقع به بيش از سه متر ميرسد.
منابع:
- میراث فرهنگی و گردشگری سیستان و بلوچستان
- mortezamirani.blogfa.com
- moslemdavari.blogfa.com
