برج کاشانه بسطام برج بلند و زیبایی در جنوب شهر بسطام و در شمال شهرستان شاهرود و جنوب خاوری مسجد جامع بسطام است. برج کاشانه بسطام از بناهای تاریخی قرن هفتم و هشتم هجری است. تاریخ بنای برج کاشانه بر اساس کتیبه سر در ورودی، سال 700 قمری است.
ارتفاع این برج از درون ۲۴ متر و از بیرون نزدیک به ۲۰ متر است. شکل خارجی آن چند ضلعی منتظم سی ضلعی است. در بالای برج دو حاشیه از آجرهای بزرگ وجود دارد که بر روی آن مطالبی نوشته شده است. در ضلع جنوب غربی این برج روی یک آجر کلمه بسم الله الرحمن الرحیم با خط ثلث بسیار زیبایی خوانده می‌شود. سقف برج به گذشت زمان فرو ریخته بوده که در دوره‌های بعد به تعمیر آن اقدام شده است.
بنای این سازه، 60 وجهی است که به اعتقاد بعضی از کارشناسان در آن دوره از آن به عنوان یک تقویم خاص استفاده می‌شده است. دقت و ظرافتی که در ساخت این بنا به کار گرفته شده، هر تماشاگری را شگفت‌زده می‌کند.
آجرهایی که در قسمت بالای این برج به کار رفته با آجرهای ساختمان برج متفاوت است و این حاکی از آن است که سقف آن به مرور زمان فرو ریخته و در دوره‌های بعدی تعمیراتی در آن انجام شده است. در ورودی برج از داخل مسجد جامع و مجاور محراب مسجد قرار گرفته است. قبل از ورود به برج کاشانه، دالان کوچکی وجود دارد که سه طرف آن گچ‌بری شده و در اطراف و بالای دالان، آیةالکرسی و در دو طرف دیگر عباراتی به زبان عربی به چشم می‌خورد.
از تاریخ بنای این برج آگاهی درستی در دست نیست. به عقیده اهالی بسطام این برج آتشکده زردشتیان قبل از اسلام بوده است. برخی از خاورشناسان از جمله آندره گدار بر این گمان است که این بنا از آثار غازان‌خان مغول است و نام اصلی آن غازانه بوده که به مرور زمان و بدون توجه به اصل آن کاشانه نامیده شده است.
در دوره‌های بعد از اسلام، از این برج برای دیده‌بانی بسطام استفاده می‌شد. با توجه به اسلوب ساختمان و عوامل دیگر به نظر می‌رسد؛ این بنا به رصدخانه بسیار شبیه است.
در وسط این برج نیز، چاه بسیار عمیقی وجود دارد. برای رسیدن به بالای برج کاشانه باید از پله‌های بسیار کوچک و راهروی تاریک داخل آن عبور کنید. اگر به تماشای این بنای دیدنی رفتید توصیه می‌کنیم بالا رفتن از پله‌های برج را از دست ندهید. برج کاشانه در سال 1310 به شماره 69 در فهرست آثار تاریخی ایران ثبت شد.
منابع
میراث فرهنگی استان سمنان
hamshahrionline.ir
dalahoo.com
