بنایی آرامگاهی در جنوب شرق محوطه تاریخی گنبد سلطانیه قرار دارد که در زمان شاه طهماسب صفوی برای مولانا حسن کاشی معروف به شیرازی از علمای حکمت الهی ساخته شده است. مقبره مولانا حسن کاشی مطابق با الگوی مقبره سازی عصر صفوی ساخته شده یعنی بنایی با پلان هشت ضلعی که در نمای داخلی تبدیل به فضای چلیپایی میگردد. از ویژگیهای بارز این بنا، کاربرد خط معقلی با بنایی است که به شیوه آجر و کاشی به رنگ فیروزه ای بر گلوی گنبد و نمای خارجی بدنه اجراء شده است. قرینه سازی در ساختار، و تزئینات مقرنسی از نوع معلق به رنگ سفید و قهوه ای در سطوح داخلی گنبد می باشد. این بقعه از نمای بیرونی دارای پلان هشت ضلعی و دورنمای داخلی با ترکیب و تلفیق ایوان های جانبی به مربع تبدیل شده است. اضلاع هشت گانه به قرینه مقابل به هم هستنند. ایوان های چهار گانه در طبقه هم کف با دهلیز زیبایی به یکدیگر مرتبط است. ایوان های کوچک که به دو طبقه تقسیم شده اند با یک پله ارتباطی با ایوان های بزرگ در طبقه هم کف مرتبط می گردند. حاصل این ارتباط، گنبد زیبایی است که بر هسته چهار گوش مرکزی نشسته است. این گنبد با ساقه نسبتاً بلند از نوع گنبدهای دو پوششی است که یک پوشش تزئینی نیز بر آن افزوده شده و در مجموع با گنبد الله الله مقبره شیخ صفی الدین اردبیلی قابل مقایسه است. ساقه گنبد از نظر تزیینات به چهار بخش تقسیم شده، بخش نخست، نقش نخل معقل به طور معکوس تکرار گردیده، قسمت دوم اسماء جلاله و جملاتی نظیر اللهم صل علی محمد و آل محمد، به خط کوفی معقل اجراء شده است و قسمت سوم، تزئینات زیگزاگ و بالاخره تزئینات خطوط موازی از تلفیق آجر بر کاشی فیروزه ای پوشیده شده است. در کاشیهای لایه زیرین دو بیت شعر که ماده تاریخ اتمام بنا در آن منعکس است دیده میشود. تزئینات داخلی بنا مقرنس کاری گچی است در دوره فتحعلی شاه قاجار به هزینه عبدالله میرزا دارا، حاکم زنجان ساخته شده است. در زیر مقرنس کاری کتیبه ای به خط نستعلیق وجود دارد. در ساقه گنبد مضامینی از اسامی معماران و مرمتگران دوران قاجار نوشته شده است. این بقعه توسط دیواری که از لاشه سنگ اجراء شده محصور بود ولی امروزه حدود دیوار دقیقاً شناسایی و مورد مرمت و احیا قرار گرفته است. در ورودی این مجموعه محدثاتی وجود دارد که شامل اطاق های نگهبانی و سرایداری در طرفین آن است و دیوار اطاق ها از نمای بیرونی به طاق نماهایی تبدیل گردیده و در وسط آن عبارت الله، محمد، علی به خط کوفی معقل نوشته شده که کلمات از ترکیب آجر و کاشی فیروزه ای رنگ پدید آمده، و در حاشیه طاق نماها عبارت لا اله الا الله تکرار گردیده است.
منابع:
- میراث فرهنگی استان زنجان
- fa.wikipedia.org
