بند میزان یک اثر بسیار مهم در مجموعه بناهای آبی تاریخی شوشتر است که رودخانه کارون را به دو شاخه شطیط و گرگر با نسبت مشخص ۴ دانگ و ۲ دانگ تقسیم می کند.
بند میزان از بناهای بسیار مهم در مجموعه بناهای آبی تاریخی شوشتر است که آغاز گر و عامل ایجاد حلقه آبی شوشتر ست. این بند که در شمال شهرستان، به صورت شرقی –غربی واقع شده، رودخانه کارون را پس از ورود به شوشتر به دو بخش بانسبت دو به چهار تحت عنوان شطیط (۴ دانگه) و گرگر(۲ دانگه) تقسیم می نماید . بند میزان از سازه های دوره ساسانی در شوشتر است.
به گفته برخی حد فاصل این بند تا پل بند شادروان بوسیله سنگهای تراش و بست های سربی کف رودخانه سنگ فرش شده است. این بند به نامهای میزان والریانوس و بند محمد علی میرزا شناخته می شود. به دلیل اینکه در زمان محمد علی میرزا دولتشاه این بند تعمیر شد بدین نام معروف شده است.
آب این بند همراه با آب دیگر سازه های تاریخی و آبی شوشتر، دشت چهل هزار هکتاری میاناب را آبیاری می کند. بند میزان، یک بار در سال ۱۱۸۹ خورشیدی توسط حاکم قاجاری خوزستان تعمیر شده و به مرور زمان، فقط قسمتی از پوشش برخی از دهانه های رو به شاخه گرگر تخریب گردیده است.
امروزه دهانه های این بند توسط شاخ و برگ و تنهٔ درختانی که طغیان رودخانه به همراه آورده، کاملاً مسدود شده است. این اتفاق نه تنها باعث افزایش فشار آب بر بدنه این سازه آبی شده، بلکه جریان آب به سمت مجموعه آبشارهای شوشتر را نیز به شدت کند نموده است. در نتیجه تعدادی از آبشارها کاملاً خشک شده اند و مکانی که تا امروز سالم مانده در حال تخریب است.
برج کلاه فرنگی
در کنار این بند، نزدیک به رود شطیط و بر بالای تپه ای، برج هشت ضلعی کوچکی به نام کلاه فرنگی وجود دارد که محل اقامت شاپور ساسانی بوده که از آن، بر ساختن این بند و پل نظارت داشته است. این برج سه طبقه، از سنگ های تراش خورده، ساخته شده و شاخصی برای اندازه گیری ارتفاع سطح آب رودخانه کارون به شمار می رود. آخرین تعمیرات این برج، مربوط به دوره قاجار است.
مشخصات معماری
مصالح بکار رفته در این بند ، سنگ محلی شوشتر بوده و ملات آن ساروج می باشد. بند میزان به طول ۳۹۰ متر و ارتفاع تقریبی ۴٫۵ متر بر روی بستر صخره ای ایجاد شده که بصورت دیواره ای مورب و از نوع سدهای وزنی است که دارای ۱۰ دهانه آبرو می باشد. شایان ذکر است که برخی از این دهانه ها به صورت ۲ طبقه اجرا شده اند.
هر یک از دهانه های بند میزان دارای طولی در حدود ۲/۵ متر بوده و دارای نامی خاص می باشد و طول کل بند حدود ۴۲۳ متر است.
موقعیت مکانی:
بند میزان که به بند شاپور، بند والرین، بند محمد علی میرزا و بند خاقان نیز معروف است، در ضلع شمال شرقی شهر شوشتر و جنوب بقعه سید محمد گیاهخوار، روی رود کارون ساخته شده است.
منابع:
shushtarhotel.com
fa.wikipedia.org
iranplanner.com
rahyabnews.com
