رود گرگر يا مسرقان شاخه اي مصنوعي از رود كارون است كه در شمال شهر شوشتر توسط بند ميزان از رود كارون جدا مي شود و راه جنوب را در پیش می گیرد.
نهر گرگر از بزرگترين نهرهاي دستكند در ايران است كه از محل جدا شدنش از رود كارون در شمال شوشتر تا پايان مسير خود كه باز هم به كارون مي پيوندد، مسيري حدود صد كيلومتر را می پیماید.
دليل حفر نهر گرگر آبرساني از شمال شوشتر و از رود كارون به زمين هاي جنوبي شوشتر است.
عرض اين نهر در طول مسير در نقاط مختلف متفاوت است كه كمترين عرض آن بطور تقریبی بیست متر و بيشترين عرض آن در محوطه آسیابها و آبشارها حدوداً نود متر است. ميزان آبگيري نهر گرگر چهل متر مكعب در ثانيه است.
نهر گرگر در زميني صخره اي حفر شده است كه پس از گذشتن از ميان شهر شوشتر وارد دشتي با خاك نرم مي شود. در ديواره هاي صخره اي اين نهر آثار كلنگ به خوبي نمايان است.
نهر گرگر پس از جدا شدن از رود كارون و پس از طي مسيري حدود هفتصد متر توسط سد گرگر مسدود می گردد. آب نهر گرگر توسط سه تونل بزرگ دستكند به نام هاي بليتي ، سه كوره و دهانه شهر به آن سوي سد منتقل مي شود.
تونل هاي مزبور كه در سه سطح متفاوت می باشند آب نهر را به محوطه اي باز كه مجموعه ای از آسيابها در آن قرار دارد هدايت می كنند و آسيابهای مذكور توسط اين نهر تغذيه مي شوند، آب نهر گرگر پس از چرخاندن پره آسیابها با شدت از صخره ها به سطح رودخانه سرازیر میشود كه باعث خلق منظره ای زيبا و در نتيجه باعث شهرت محوطه با نام آبشارها شده است.
بستر نهر گرگر در این محوطه دارای عرض حدوداً نود متر و عمق تقریبی یازده مترمی باشد. نهر گرگر در مسیر خود در عبور از مناطق مختلف به آنها سرسبزی و خرمی فراوان بخشیده است. یکی از مهمترین شهرهایی که حیاط اقتصادی و اجتماعی آن مدیون رود گرگر بوده، شهر عسکر مکرم ( 1012 - 912 A.D) است. همچنین در حاشیه این نهر باغات بسیاری وجود داشته که هم اکنون تعدادی از آنها پا برجاست. بر روی این نهر در فواصل مختلف به ترتیب بند برج عیار و بند خدا آفرين (ماهی بازان) قرار دارند. نهر گرگر در نهایت در جنوب شوشتر در كيلومتر ۴۴ جاده شوشتر به اهواز در محلی به نام بند قیر به شاخه اصلی رود کارون می پیوندد.
برخی از اجزای نظام آبی تاریخی شوشتر به عنوان دهمین اثر ثبت شده ایران در میراث جهانی یونسکو در مسیر این رودخانه دست کند قرار دارند که عبارتند از: بند میزان، پل بند گرگر، بند ماهی بازان، مجموعه آبشارها و آسیابهای آبی، بند برج عیار و نیایشگاه صابئین
منابع:
میراث فرهنگی شوشتر
fa.wikipedia.org
