شوش (Susa تلفظ: /سوزا/) واقع در استان خوزستان از قدیمی ترین سکونتگاه های شناخته شدهٔ جهان است که احتمالاً ۴۰۰۰ سال پیش از میلاد پایه گذاری شده است و نخستین آثار دهکدهٔ مسکونی در آن مربوط به ۷۰۰۰ سال پیش از میلاد است. طبق اسناد باستانی شوش از مهمترین و باشکوه ترین شهرهای باستانی ایران و جهان بوده است و فعالیت های باستان شناسی در آن همچنان ادامه دارد. حفاریهای باستان شناسی نشان می دهد که این منطقه در ۹۰۰۰ سال پیش از میلاد محل سکونت کشاورزان بوده و از زندگی خود آثاری بر جای گذاشته اند که اکنون به صورت تپه های گوناگون باستانی کشف شده است.
در ۵۰۰۰ سال پیش از میلاد در این مکان مردم در قلعه زندگی می کردند و از ۴۰۰۰ سال پیش زندگی در شوش به صورت شهری در آمده است. این منطقه که بین رودهای کرخه و دز قرار دارد پایتخت سیاسی عیلامی ها بوده است. قلعه عیلامیها روی تپه ای در مرکز شهر شوش واقع بوده که فرانسوی ها روی آن قلعه جدیدی احداث نموده اند. در کنار آن تپه یا شهر شاهی قرار دارد که احتمالا به صورت زیگورات بوده و در نزدیکی آن تپه صنعتگران قرار دارد. اين شهر که در عمق ۱۵ مترى سطح تپه ها قرار دارد، بقاياى آثارى از خيابان ها، معابر و سکونت گاههاى مردم آن دوران را به نمايش مى گذارد. آثار و ادوات و جمجمه هاى يافت شده، مدلل مى سازد که سکنه اين ناحيه برخلاف نظر مورخان غربى و بعضى از باستان شناسان، سامى نبوده بلکه بوميانى بوده اند که پيش از مهاجرت آريايى ها در سرتاسر نواحى جنوبى و مرکزى ايران سکونت داشته و دولت ها و حکومت هاى عيلامى را تشکيل داده اند.
آشوربانیپال پادشاه آشور، بین سالهای ۴۶۵-۴۶۰ قبل از میلاد شهر شوش را فتح کرد و آنرا مانند دیگر فتوحات آشوری ها با خاک یکسان کرد. داریوش اول هخامنشی آن را بازسازی نمود و کاخ آپادانای خود را در تپه شاهی برپا نمود. خشایارشا نیز در شوش زندگی می کرده است. در زمان اردشیر اول متاسفانه در اثر آتش سوزی بزرگی اکثر بناهای شوش از بین رفتند. بقایای این آثار باستانی در قرن بیستم از زیر خاک سر بر آوردند. قسمت عمده‌ای از آنها در اثر تسطیح دشت خوزستان برای اهداف کشاورزی از بین رفته است. حفاری های غیر مجاز ساکنین دشت و حضور باستان شناسان غربی، باعث شد قسمت عمده ای از این آثار از بین برود یا به موزه هایی همچون لوور منتقل شود.
حفاری در شهر شاهی
شهر پانزدهم واقع در تپه های باستانی شوش که موسوم به "شهر شاهی" است با یک هکتار وسعت از مهمترین بخش های محوطه باستانی شوش است.
گیرشمن باستان شناس فرانسوی از سال 1946 تا 1967 در بخش بزرگی از شهر شاهی شوش در ترانشه ای به وسعت حدود ده هزار مترمربع در کنار سایر فعالیت های خود در شوش همچون حفاری در تپه آکروپل و کاخ آپادانا، به حفاری پرداخت. گیرشمن در این کاوش که به روش دلخواه انجام داده پانزده لایه یا دوره را در حجم و عمق دوازده متر شناسایی کرده است.
او بقایای پانزدهمین دوره یا به اعتقاد خود پانزدهمین شهر را متعلق به دوره پایانی عیلام قدیم یعنی دوره سوکَل مَخ (1900 تا 1500 پیش از میلاد) آخرین دوره تشخیص داده و به همین دلیل به حفاری پایان داده است.
اولین توجه به این محوطه مربوط به اواخر سال ۱۳۷۹ خورشیدی است. هنگامی که میرعابدین کابلی مدیر پروژه شوش شد، از احسان (اسماعیل) یغمایی دعوت کرد که کاوش دوباره و مرمت ساختارهای از دست رفته گیرشمن را از سر گیرد.
در این هنگام تمامی دیوارهای به دست آمده در کاوش گیرشمن در اثر گذشت زمان و قرار داشتن در معرض باد و باران و آفتاب سوزان از بین رفته و تنها چند سانتیمتر از ارتفاع دیوارها در برخی قسمت ها و در برخی دیوارها فقط رد و داغ خشت باقی مانده بود. این برنامه دو بلوک از بقایای بناهای ترانشه را دربر گرفت.
در طی سال های ۱۳۹۲ تاکنون در کارگاهی که به منظور ساماندهی این بخش جهت آماده سازی برای ثبت شوش در فهرست جهانی دایر شد ضمن پاکسازی کامل محوطه و زدودن پوشش گیاهان خودروی مزاحم بخش هایی از بلوک مرکزی ترانشه خواناسازی شد. حذف مداخلات قبلی، انتقال نخاله های موجود به خارج از محوطه، تسطیح خاک ها و نخاله های دپو شده در قسمت ورودی بزرگ شرق ترانشه، دفع پوشش گیاهی، خواناسازی بلوک ضلع شمالی در مجاورت خواناسازی های قبلی، انتقال خاک های حاصل از خواناسازی به خارج از ترانشه، پرکردن برخی شکاف ها و آبشستگی ها و پاکسازی کاخ هدیش از سایر خدمات صورت گرفته در این فصل برای این ترانشه بوده است.
منابع:
fa.wikipedia.org
isna.ir
mohammadkowsari.com
vista.ir
