کاخ آپادانای شوش، در استان خوزستان، شهرستان شوش و در محدوده‌ی مربوط به قلعه‌ی شوش قرار گرفته است.به نظر می‌رسد که در نزدیکی این بنای تاریخی، مجموعه‌ای به نام کاخ فرانسوی ها که توسط کشور فرانسه ساخته شده است، وجود دارد.اگر از اندیمشک، ۴۰ کیلومتر در جاده‌ای سرسبز و زیبا رانندگی کنیم، به شهر «شوش» می‌رسیم که یکی از کهن‌ترین شهرهای جهان است. حفاری‌های باستانشناسی نشان می‌دهد که این منطقه در ۹۰۰۰ سال پیش از میلاد محل سکونت کشاورزان بوده، در ۵۰۰۰ سال پیش از میلاد مردم این مکان در قلعه زندگی می‌کردند.
به اعتقاد بسیاری از مورخان و کارشناسان تاریخی، اولین نشانه‌های تمدن بشری در شهرستان شوش، به دهکده‌ای تاریخی و متعلق به دورانی بالغ بر ۷۰۰۰ سال قبل از میلاد مسیح باز می‌گردد و همین مسئله یکی از دلایل اهمیت و شکوه این منطقه در کشور و سراسر جهان به شمار می‌آید. کاوش‌گران و باستان‌شناسان به دلیل قدمت و اهمیت تاریخی شوش، همچنان به فعالیت‌ها و کاوش‌های خود در جستجوی بخشی دیگر از تاریخ و فرهنگ گذشتگان این سرزمین، ادامه می‌دهند.
خوشبختانه به نظر می‌رسد که محوطه‌ی تاریخی شوش در سال ۲۰۱۵ میلادی و در سی و نهمین اجلاس کمیته‌ی میراث جهانی سازمان علمی، فرهنگی و تربیتی سازمان ملل متحد (یونسکو)، به ثبت جهانی رسیده است. این مجموعه‌ی تاریخی را عماراتی همچون: کاخ شائور، کاخ آپادانا، دروازه‌ی شرقی، هدیش، شهر پانزدهم، روستای هخامنشی، مسجد جامع شوش و مجموعه‌ی بناهای تاریخی دوران اسلامی، قلعه‌ی فرانسوی‌ها و تپه‌های آکروپول تشکیل می‌دهند.
به نظر می‌رسد که آپادانا نام باستانی بناهایی است متشکل از تالارهایی با ستون‌های متعدد که می‌توان به کاخ آپادانای مجموعه‌ی تخت جمشید به عنوان نمونه‌ای جالب و ستودنی از این گونه عمارات، اشاره کرد.
کاخ آپادانای شوش قصر زمستانی شاهان هخامنشی بوده‌است. این کاخ به دستور داریوش بزرگ پادشاه هخامنشی در حدود سال‌های ۵۱۵_۵۲۱ پیش از میلاد در شوش روی آثار و بقایای عیلامی بنا نهاد شد. دیوارهای کاخ از خشت و ستون‌های آن از جنس سنگ است.
کاخ داریوش واحدهای مختلفی از جمله تالار بار عام، حرم‌سرا، دروازه و کاخ پذیرایی و همچنین سه حیاط مرکزی دارد. دیوارهای داخلی کاخ با آجر لعابدار منقوش با طرح‌های سپاه جاویدان، شیر بالدار و نقش گل نیلوفر آبی مزین بوده‌اند که بقایای به‌جای‌ماندهٔ آنها در موزه‌های خارجی و داخلی نگهداری میشوند.
مساحت تالار یا کاخ آپادانا ۱۰۴۳۴ متر است. این کاخ که بارگاه یا آپادانه نامیده شده توسط اردشیر دوم تجدید بنا شده است. طرح کاخ بنایی کوشک مانند با ۳ ایوان ستوندار در جبهه شمالی ، شرقی و غربی آن است. تالار مرکزی با ابعاد ۵۸ در ۵۸ متر است و دارای ۳۶ ستون می باشد. ارتفاع ستونها حدودا ۲۰ متر است و با ستون های کله گاوی شکل ساخته شده است. ایوان ها هر کدام دارای دو ردیف ستون ۶ تایی می باشند.
از کلیه مجموعه کاخ ۱۱۰ اتاق و تالار مکشوف گردیده است. شش حیاط که سه تای آنها بسیار بزرگ دور یک محور شرقی و غربی قرار گرفته اند، در داخل مجموعه کاخ ها وجود داشته اند که به وسیله یک راهروی بزرگ به بخش شمالی مربوط می گردیده است. سه حیاط کوچکتر در بخش شمالی مجموعه کاخ قرار داشته اند. اتاق ها و ساختمان های مختلف کاخ به وسیله این حیاط ها روشنایی گرفته و تهویه می شدند.
دیوارهای داخلی آن با آجر لعابدار پوشیده شده‌بود و دارای نقش‌های سربازان گارد جاویدان، شیر بالدار و گل نیلوفر آبی بوده‌است. تمامی آثار معماری کشف شده ی دوره هخامنشی از محوطه شوش،آجر لعابدار بی‌نظیری است که به نام پیتورسک گفته می‌شود. بخش‌های مهمی از این کاخ در زمان اردشیر اول (۴۶۱ پیش از میلاد) دچار آتش‌سوزی شد و در زمان اردشیر دوم (۳۵۹ پیش از میلاد) بازسازی شد.
کتیبه اردشیر دوم
از نکات مهمی که در کاوش‌های صورت گرفته بر کاخ آپادانا وجود دارد، می‌توان به کشف کتیبه‌ای مربوط به دوران پادشاهی اردشیر دوم هخامنشی اشاره کرد که روی آن نوشته‌ای از قول اردشیر دوم حک شده که بیانگر شرح ساخت کاخ آپادانا است:
اردشیر، شاه بزرگ، شاه شاهان، شاه مردمان، شاه روی این زمین، پسر داریوش شاه، داریوش پسر اردشیر شاه، اردشیر پسر خشایارشاه، خشایارشاه پسر داریوش شاه، داریوش پسر و پشتاسپه، هخامنشی می‌گوید: داریوش جد من این آپادانا را ساخت، سپس، در زمان پدربزرگم اردشیر، آپادانا سوخت. حال به خواست اهورامزدا آناهیتا و میترا، من فرمان به بازسازی آپادانا دادم. اهورامزدا ،آناهیتا و میترا مرا در برابر تمام بدی‌ها حفظ کنند و نیز آنچه را انجام دادم.
ویژگیهای معماری کاخ
کاخ آپادانای شوش، به دستور داریوش کبیر، پادشاه حکومت هخامنشیان به مساحت ۱۰ هزار و ۴۳۴ متر مربع احداث شده است. معماری صورت گرفته در این مجموعه‌ی عظیم، بسیار فوق‌العاده و قابل توجه است. معمار و طراحان این عمارت کهن بخش‌های مختلفی از جمله تالار بار عام، حرم‌سرا، دروازه، کاخ پذیرایی و سه حیاط مرکزی را طراحی و ساخته‌اند. به نظر می‌رسد که دیوارهای بخش داخلی این کاخ با استفاده از آجر لعابدار ساخته شده است. این آجرها توسط هنرمندان ایران کهن به نقوش سپاه جاویدان، شیر بالدار و گل نیلوفر آبی تزئین شدهاند. آثاری که از این آجرها برجای مانده است، امروزه در موزه‌های کشورهای خارجی و داخلی نگهداری می‌شود.
کارشناسان معماری معتقدند که طرح کاخ به صورت عمارتی است کوشک مانند که از ۳ ایوان متشکل از چندین ستون که در بخش‌های شمالی، غربی و شرقی قرار گرفته‌اند، تشکیل شده است. مجموعه‌ی کاخ آپادانا از اتاق‌ها و تالارهای بسیاری برخوردار است که درحال حاضر تنها ۱۱۰ اتاق و تالار آن توسط کاوش‌گران و باستان‌شناسان کشف شده است.
به نظر می‌رسد این کاخ از ۶ حیاط برخوردار است که ۳ حیاط بسیار وسیع در پیرامون محور شرقی و غربی احداث شدهاند. این حیاط‌ها داخل کاخ آپادانا قرار گرفته و توسط راهرویی بزرگ به قسمت شمالی متصل شدهاند. ۳ حیاط کوچکتر نیز در قسمت شمالی کاخ آپادانا طراحی و ساخته شدهاند. طراحان این مجموعه‌ی تحسین‌برانگیز تاریخی، توسط تعبیه‌ی این حیاط‌ها، روشنایی و تهویه‌ی اتاق‌ها و عمارات مختلف کاخ را تامین می‌کردند.
در بخش مرکزی تالاری تعبیه شده که به تالار مرکزی مشهور است. کارشناسان معماری ابعاد این تالار را ۵۸ *۵۸ متر برآورد کرده‌اند. به نظر می‌رسد که این قسمت از کاخ، از۳۶ ستون برخوردار است که ارتفاع این ستونها بالغ بر ۲۰ متر تخمین زده شدهاند. جالب است بدانید که معماران و سازندگان این کاخ زیبا و تحسین‌برانگیز، ستون‌های کاخ را به صورت کله‌گاوی طراحی و ساخته‌اند. ایوان‌های این اثر تاریخی نیز متشکل از دو ردیف ستون است که تعداد هرکدام ۶ عدد در نظر گرفته شده است.
از جمله نکات تحسین‌برانگیز و حیرت‌آور که معماران و طراحان ساخت این مجموعه‌ی تاریخی در نظر گرفته‌اند، حضور سکویی است که به نظر می‌رسد کاخ آپادانا روی آن ساخته شده است. همانگونه که می‌دانید، کاخ‌هایی که در مجموعه‌ی تخت جمشید، احداث شدهاند، روی صفه‌ای از جنس سنگ قرار گرفته که به دامنه‌ی کوه رحمت شهرت دارد. درواقع مسطح و هموار کردن چنین بخشی که بالغ بر ۱۲ هکتار است، امری بسیار سخت و سنگین بوده است. کانال‌کشی روی چنین صخره‌ای دشوار و طاقت‌فرسا به نظر می‌آید و این از هنر و استادی معماران و سازندگان این بنای عظیم تاریخی محسوب می‌شود.
این درحالی است که در کاخ آپادانای شوش، آن‌سوی هنر شگفت‌انگیز معماری را که در نوع خود جالب و ستودنی است، مشاهده خواهید کرد. چرا که در این مجموعه‌ی زیبا، صفه‌ی طبیعی همانند مجموعه‌ی تخت جمشید حضور نداشته و طراحان و سازندگان این کاخ، از سکویی مصنوعی استفاده کرده‌اند. اینجا است که شاهکار هنر معماری دوران حکومت هخامنشیان مشاهده می‌شود.
معماران و باستان‌شناسان ابعاد این صفه‌ی مصنوعی را تقریبا برابر با ابعاد صخره‌ی مجموعه‌ی تخت جمشید برآورد کرده‌اند. به نظر می‌رسد، پس از مسطح و هموار شدن صخره‌ی مورد نظر، معماران و مهندسان بابلی طبق روشی با قدمت هزارسال، از خشت خام استفاده کرده و پی عمارت کاخ آپادانا را پایه‌ریزی کرده‌اند. قطعا این عملیات بسیار سخت و طاقت‌فرسا بوده و مدت زمان بسیاری را برای ساخت و ساز آن در نظر گرفته‌اند.
تاریخچه اکتشاف و حفاری منطقه
در سال ۱۸۴۹ کاوش‌ها و حفاری‌های متعددی بر آثار باقی‌مانده از شهر شوش، شروع شد که آثار شگفت‌انگیز و ارزشمندی از قرون مختلف ایران از جمله امپراتوری هخامنشیان، حکومت ساسانیان، دوران ایلامیان، دوران اسلامی و حتی به اعتقاد برخی از کارشناسان تاریخی، دوران قبل از تاریخ نیز توسط کاوش‌گران کشف و ضبط شد. این در حالی است که به نظر می‌رسد پس از کاوش‌ها و بررسی‌های صورت گرفته توسط گروهی از باستان‌شناسان فرانسوی به سرپرستی مارسال دیولافوا این مجموعه در سال ۱۸۸۰ میلادی کشف شد که در جریان آن این کاخ را از دل خاک بیرون کشیدند و ستونها و سرستون‌های کاخ را با اره بریدند و به فرانسه منتقل کردند و امروزه در شوش، فقط چند زیرستون وجود دارد و کاخ به شکل سابقش وجود ندارد. بیشتر اشیا خارج شده، اکنون در موزه لوور نگهداری میشوند.
ژان دیولافوا در کتاب خاطراتش می‌گوید:
دیروز گاو سنگی بزرگی را که در روزهای اخیر پیدا شده‌است با تاسف تماشا می‌کردم، در حدود دوازده هزار کیلو وزن دارد! تکان دادن چنین تودهٔ عظیمی غیر ممکن است. بالاخره نتوانستم به خشم خود مسلط شوم، پتکی بدست گرفتم و بجان حیوان سنگی افتادم. ضرباتی وحشیانه به‌او زدم. سر ستون در نتیجه ضربات پتک مثل میوهٔ رسیده از هم شکافت. یک تکه سنگ بزرگ از آن پرید و از جلوی ما رد شد، اگر با چالاکی خودمان را کنار نمی‌کشیدیم پایمان را خرد می‌کرد.
گاو سنگی شکسته شده توسط دلافوا
معماران فرانسوی در سال ۱۸۴۴ میلادی دوباره پس از ۴ سال به ایران سفر کردند و بدون در نظر گرفتن مفاد قرارداد با دولت ایران و با توسل به روش‌های غیر قانونی ، اشیاء مکشوفه و حتی اجزاء معماری را که جا به جایی آنها به صراحت در توافق نامه ایران منع شده بود، به موزه « لوور» پاریس منتقل کردند. دربار قاجار که متوجه عهدشکنی دیولافوا شده بود، رسماً در این مورد به دولت فرانسه اعتراض کرد، اما دولت فرانسه این اعتراض را جدی تلقی نکرد و فقط برای رفع کدورت از شاه ایران دعوت کرد تا برای بازدید از نمایشگاه اشیاء مکشوفه در شوش به فرانسه سفر کند. این سفر سومین و آخرین سفر شاه قاجار به اروپا و فرنگستان بود که در سال ۱۳۰۷ هـ . ق / ۱۸۸۹ م. انجام شد. شاه از نمایشگاه اشیاء شوش در پاریس بازدید کرد و تحت تأثیر آن قرار گرفت و سرانجام از اعتراض خود صرف نظر کرد و مقدمات کار برای انعقاد قرارداد جدیدی درباره کاوش‌های فرانسویان در شوش فراهم آمد.
اشیای باستانی پرشماری بوسیله فرانسویان از کاخ‌های هخامنشی داریوش بزرگ و اردشیر دوم در شوش به موزه لوور پاریس انتقال یافت که اکنون در معرض نمایش قرار دارد.
متاسفانه اینها تعداد اندکی از آثار تاریخی و یادگار گذشتگان ما می باشد که به تاراج رفته است.
ساخت و ساز های محوطه کاخ تاریخی
کاخ شائور که هتل چندمنظوره شوش در نزديکي آن ساخته مي‌شود از جمله کاخ هاي هخامنشي است که در زمان اردشير دوم هخامنشي ساخته شده است. اين کاخ اکنون در ميان حصاري آجري نگهداري مي‌شود اما وضعيت نابساماني دارد.
پيش از اين رئيس سازمان ميراث فرهنگي خوزستان تاکيد کرده بود در صورتي که هتل چند منظوره شوش طبق ضوابط ساخته شود مشکل پيش نمي‌آيد. زيرا ارتفاع آن تا ابتداي تپه‌هاي شوش بوده و حتي حريم آسماني مقبره دانيال نبي را هم خدشه‌دار نمي‌کند.
به گفته وي قرار است نماي ساختمان هتل نيز منطبق با معماري و فضاي تاريخي شوش باشد که چهره حريم کاخ آپادانا قلعه شوش را هم برهم نزند.
اما آنچه در ساخت اين هتل مورد توجه مسئولان قرار نگرفته، کشف آثار و سنگ‌فرش‌هاي دوره هخامنشيان هنگام حفاري محل هتل بوده است. هنگامي که بولدوزرها براي حفاري شبانه به محل ساخت هتل رفتند، کف‌فرش‌هاي هخامنشي از زير خاک بيرون آمد و در همان زمان جلوي ادامه حفاري گرفته شد. اما اين موضوع بدون پيگيري رها شد و اکنون زيرسازي هتل در محلي که پيش از اين آثار کشف شده بود به پايان رسيده است.
تصويب عرصه و حريم شهر شوش نيز همچنان به عنوان موضوع راکدي، معلق مانده است. پيش از اين تعدادي از باستان‌شناسان هنگام بررسي و شناسايي و تعيين حريم شهر و محوطه باستاني شوش، اعلام کردند که عرصه تپه‌هاي شوش 1200 هکتار است و بايد جلوي برخي ساخت و سازها در اين محدوده تاريخي گرفته شود.
شماره تماس کاخ آپادانای شوش:
061-42813060-6
منابع:
- گردآوری تیم تریپ یار
- shortevent.com
- fa.wikipedia.org
- aryazamyn.com
- kojaro.com
- منبع تصاویر: سایت موزه‌ی لور پاریس
جاذبه‌های گردشگری شهر شوش
هتل های شهر شوش
آثار تاریخی به تاراج نرفته اند،
بلکه با عزت و احترام و قدر شناسی در بهترین نقطه دنیا نگهداری و به جهان معرفی میشوند.تاراج و قدرناشناسی وقتی است که در داخل مملکت مان شاهد نابودی تدریجی آنها هستیم..
همانند آن دو لوح زرین و سیمین .
که بعد از سالها متوجه ذوب شدن و فروش آنها توسط مسئولین وقت موزه شده بودند .
