تالاب بامدژ یکی از تالاب‌های استان خوزستان است که در طول جغرافيايي 48 درجه شرقي و عرض جغرافيايي 31 درجه شمال خط استوا در جنوب غربي ايران، 40 كیلومتری شمال غربی اهواز در مجاورت روستاهای مزرعه، بامدژ، سادات طواهر، سید جاسم و همچنین سد شاوور، کانال توانا و خط آهن اهواز- اندیمشک قرار دارد.
این تالاب (هور) 4000 هكتار وسعت دارد و آب آن توسط رودخانه شاوور تأمین می‌شود. همچنین بالا بودن سطح آبهای زیرزمینی، سنگینی بافت خاک، فرو‌افتادگی منطقه، بارندگی و جریان‌های سیلابی زمستانه و آبهای برگشتی از زمین‌های كشاورزی، از عوامل مهم پایداری این تالاب محسوب می‌شوند كه در نهایت آب خروجی تالاب از شاخه‌ای به نام خارور عبور كرده و پس از گذر از كانال توانا، به رودخانه دز می‌ریزد. این تالاب از اوایل فروردین تا نیمه آبان ماه كم آب می‌شود چرا كه به دلیل بستن دریچه‌ها و آبگیری سد شاوور، آب ورودی تالاب كاهش پیدا كرده و پساب‌های كشاورزی ورودی به تالاب نیز توسط زهكش خارور از آن خارج شده و بخش‌های حاشیه آن خشک می‌گردد.
جوامع گياهي موجود تالاب عمدتاً از گونه هاي آبدوست مثل لوئي، جگن، ني و سيپروسها ميباشد، پوشش گیاهی منطقه دارای دو سیمای مشخص بهاره و پاییزه است. گیاهان یکساله و بیشتر گیاهان چندساله، در بهار رشد می‌کنند از این رو از ماه اسفند تا اردیبهشت، این تالاب دارای سیمای مرتعی و سرسبز می‌باشند. گیاهان شورپسند تالاب نیز بیشتر در پاییز می‌رویند. 234 گونه گياهي در هور بامدژ ديده مي شود و 14 گونه گياهي را گياهان دارويي تشكيل مي دهد که از جمله آن‌ها می‌توان به خارشتر خزری، خارشتر ایرانی، ترنجبین، شیرین بیان، خارپنبه، شاه تره، گل گاوزبان، پونه، كُنار، تاج خروس، نی و گاگله اشاره نمود.
آب و هواي تالاب بامدژ با توجه به نوع پوشش گياهي منطقه که خاص آب و هواي گرم بياباني ، ميزان بارندگي و تبخير شديد ، خشک و بياباني گرم است .
زیستگاه‌های جانوری تالاب بامدژ به دو زیستگاه اصلی آب و خشکی تقسیم می‌شود. پوشش گیاهی زیستگاه آبی که بخش اصلی تالاب را تشکیل می‌دهد، گیاهان نِی و لویی است که محیطی امن و مناسب برای استتار جانوران منطقه به خصوص پرندگان بومی، پرندگان جوجه آور و همچنین گراز محسوب می شود. بخش های میانی تالاب فاقد پوشش گیاهی است و بیشتر گیاهان شناور را در خود جای داده و محل مناسبی برای تغذیه و استراحت جانوران آبزی به ویژه پرندگان مهاجر به شمار می رود. از انواع پرندگان آبزی و کنار آبزی این منطقه می توان به انواع مرغابی سانان، آبچلیک، حواصیل، اردک سرسبز، اردک مرمری (از گونه های در معرض خطر تالاب)، عروس غاز، قو، باکلان و آنقوت اشاره کرد. در این تالاب جانوران دیگری همچون روباه، شغال، گرگ، كفتار، سمور، خفاش، خارپشت، شَنگ (یا سگ آبی؛ تنها پستاندار آبزی تالاب)، قورباغه، وزغ، لاک پشت خزری، لاک پشت لاک نرم، جَكوی، مار و انواع ماهی های آب شیرین مانند كپور، شیربت،، بنی، حمری و بیاح زندگی می کنند.
تالاب بامدژ به صورت یک مخزن طبیعی است که سیلاب های زمستانی دز و شاوور را ذخیره و به تدریج به رودخانه دز تخلیه می کند به همین دلیل نقش مهمی در کنترل وضعیت سیلابی و طغیانی رودخانه های دز و شاوور دارد.
دسترسی به تالاب بامدژ از طریق جاده اهواز- اندیمشک امکان‌پذیر است و راههاي شني و همچنين آسفالته درجه 2 و 3 نيز به صورت راههاي فرعي در محدوده وجود دارند. در هنگام بازدید از این منطقه حفظ محیط زیست و احترام به حریم زندگی حیوانات اهمیت بسیاری دارد زیرا متأسفانه این تالاب در سال‌های اخیر به دلیل کاهش آب ورودی به تالاب، برداشت بی رویه و اضافه بر ظرفیت از منابع موجود در تالاب، ورود آلاینده های پساب های شهری و کشاورزی، تخریب، تصرف اراضی و زیر کشت بردن، در معرض تهدید و نابودی قرار گرفته است.
منابع
اداره حفاظت محیط زیست خوزستان
انجمن همراهان محیط زیست آبادان -همتا
seeiran.ir
tishineh.com
