محوطه باستانی ریوی در عصر هخامنشی و اشکانی شهری عظیم (بیش از ۱۱۰ هکتار) از این دوران را در دل خود جای داده است. این محوطه که در سه کیلومتری غرب شهرآشخانه و هزار کیلومتری غرب روستای نجف واقع شده با وسعتی حدود ۱۱۰ هکتار، یکی از مهم ترین شهرهای دوره هخامنشیان در شمال شرق کشور بوده و شواهد و مدارکی از قلمرو پادشاهی ماد نیز در این محوطه ریوی وجود دارد. بر اساس پژوهش ها، از دوران اشکانی و ساسانی نیز شواهد معماری و باستان شناسی مختلفی از محوطه ریوی به دست آمد که نشان از توالی استقراری پس از دوران هخامنشی در محوطه ریوی است.
محوطه ریوی
تپه های سه گانه ریوی در راستای شمالی-جنوبی و با فاصله ۳۰۰ تا ۶۰۰ متر از یکدیگر قرار دارند. تمام این تپه ها از آسیب های انسانی و ایجاد جاده و فعالیتهای کشاورزی تخریب شده اند.
- تپه ریویِ الف که در بخش جنوبی محوطه واقع شده و حدود ۵۸۱۸ متر مربع مساحت و ۷ متر بلندی دارد.
- تپه ریویِ ب در بخش شمالی محوطه و در فاصله ۶۰۰ متری تپه ریوی الف قرار دارد. مساحت تپه ریوی ب حدود ۳۳۴۶ متر مربع و بلندای آن از سطح زمین های اطراف ۵ متر است.
- تپه ریویِ ث با ۴۰۰۰ متر مساحت و ۲ متر بلندی در مرکز محوطه و در حد فاصل دو تپه دیگر قرارگرفته است.
کاوش ها
با توجه به اهمیت علمی و گردشگری این اثر تاریخی، اداره کل میراث فرهنگی خراسان شمالی با همکاری موسسه باستان شناسی آلمان، برنامه منظمی را تحت عنوان «پروژه باستان شناسی ریوی» جهت کاوش و پژوهش های باستان‌شناسی به مدت ۱۰ سال برنامه ریزی کرد. در روند کاوش ها بخش هایی از یک گورستان عصر مفرغ (۳۷۰۰ سال قبل) در بخش شمالی و بقایایی از یک گورستان دیگر از دوران متاخر آهن (۲۶۰۰-۲۹۰۰سال قبل) در بخش جنوب شرقی محوطه تاریخی ریوی شناسایی شد. بقایای یک دژ نظامی نیز مربوط به ۲۷۰۰ سال قبل همزمان با امپراطوری ماد‌ها در بخش جنوبی محوطه و گورستان عصر‌آهن در بخش جنوب شرقی محوطه از دیگر کشفیات است. کشف این دژ نشان از وجود حکومت های کوچک منطقه ای همزمان و یا دست نشانده شاهنشاهی ماد در بخش های شمال شرقی قلمرو ایشان است. مرکز شاهنشاهی ماد در حوالی همدان امروزی (هگمتانه) قرار داشته و تا کنون شواهد کمی از گسترش قلمرو این شاهنشاهی تا مناطق خراسان امروزی کشف شده است. سفال نوشته ساسانی نیز در بخش های شمالی محوطه و در میان ساختمان های خشتی باقی مانده از این دوران به دست آمد که بیانگر استمرار اهمیت سیاسی و اقتصادی محوطه تاریخی ریوی تا دوران ساسانی بوده است. این کتیبه حاوی دو کلمه است که به نظر می رسد اشاره به اسمی خاص دارد و ممکن است به اسم شخص و یا مکانی تاریخی در دوره ساسانی اشاره داشته باشد. می توان این محوطه را سکونتگاهی مهم دانست که از ۳۷۰۰ سال قبل (اواخر دروان مفرغ) تا ۱۰۰۰ سال قبل (قرون اولیه اسلامی) توالی استقراری داشته است. به عبارتی محوطه ریوی را می توان یک سکونتگاه شهری معرفی کرد که همزمان با امپراتوری ماد‌ها شکل گرفته و طی دوران های هخامنشی، اشکانی و ساسانی نیز همچنان هویت شهری داشته است. حدود سال های ۴۰۰ میلادی که اواسط دوران شاهنشاهی ساسانی است استقرار شهری این محوطه تخریب و یا متروک شده و یک استقرار کوچک روستایی از اوایل دوران اسلامی در بخش شرقی محوطه شکل گرفت.
منابع:
- farsnews.ir
- yjc.ir
