تپه باستانی ارگ شیروان عظیم ترین و مهم ترین محوطه باستانی شمال شرق کشور و از کهن ترین مراکز فرهنگ و تمدن در خطه خراسان شمالی است. این اثر باستانی از اولین محوطه های مسکونی حاشیه رودخانه اترک محسوب می شود که همانند کوهی در داخل شهر باستانی شیروان قرار گرفته و بر دشت شیروان اشراف داشته و رود اترک از مجاورت آن می گذرد. تپه باستانی ارگ شیروان که سابقاً مرکز حکومت و فرماندهی خطه شمال خراسان بوده بزرگترین تپه دست ریز خاکی ایران است که ۲۵ متر ارتفاع و ۹۰ متر قطر دارد و به علت فرسایش بتدریج از ارتفاع تپه کاسته شده است. این محدوده تاریخی دارای حصار و چهار برج مرتفع بوده که عمارت حاکم بر بلندایش مستقر بوده و دور تا دور آن دیوار شهر بند قرار داشته است. سفال های به دست آمده از تپه باستانی ارگ شیروان نظیر تپه باستانی (یاریم تپه درگز) است و نوع سفال ها قرمز با نقش سیاه مربوط به هزاره پنجم قبل از میلاد (هفت هزار سال قبل) می باشد و به عنوان کهن ترین زیستگاه خراسان شمالی مورد تحقیق و بررسی و پژوهش باستانشناسان ایرانی و خارجی قرار گرفته است. با توجه به قبور زرتشتی در اطراف تپه مذکور و روستاهای قدیمی گلیان و تپه خانلق (محل فعلی منبع آب شیروان) و بعضی از آداب و رسوم مردم شیروان زندگی زرتشیان در شیروان را تأیید می نماید.
تپه باستانی ارگ شیروان در روزگاران گذشته محل برگزاری کشتی پهلوانی باچوخه خراسان نیز بود، این تپه بزرگ دست ریز دارای دو کانال سفالین در قسمت شمال و جنوب تپه بود که آثار آن هنوز هم دیده می شود. طبق اظهارات باستان شناسان از کانال شمالی آب قنات میرک آباد شیروان به سطح تپه انتقال می یافته (توسط عوامل حاکم) و در آنجا آب انبار می شد و کانال جنوبی حکم فاضلاب را داشت. عمارت تپه باستانی ارگ شیروان دارای شاه نشین اندرونی و بیرونی بود که تماماً از خشت خام و گل و آرچه (سرو کوهی) احداث شده بود که برج چهارگانه فقط دید اطراف را داشتند. فواصل برج ۷۰ ذرع، بلندی برج ۶ ذرع و حصاری (دیواری) به ارتفاع بیش از چهر متر داشت و تنها در ورود و خروج در ضلع شرقی قرار داشت، تپه باستانی ارگ شیروان برای چندمین بار به تازگی (آذرماه ۱۳۸۹)، هم توسط باستان شناسان گمانه زنی گردید و قدمت آن حتی به دوازده هزار سال نیز تخمین زده شده است.
منابع:
- khorasnshomali.khorasannews.com
- fa.wikipedia.org
