آرامگاه شاهزاده زید توی، از آثار مذهبی-تاریخی شهرستان اسفراین است. بناى شاهزاده زید با توجّه به تزئینات معمارى، اعم از کار بندى هاى زیر ایوان ها و فیلپوش ها و نیز نقاشى هاى زیر اندود گچ در زیر گنبد در اولین نگاه یادآور بناهاى دوره صفوى است. پلان بنا در اصل هشت ضلعی بوده ولی طی تعمیرات مکرر به صورت نامنظم و چند وجهی درآمده است. با توجّه به پلان هشت ضلعى بعید نیست که بنیاد بنا در دورة ایلخانى نهاده شده و در ادوار بعد تعمیراتى در آن انجام شده باشد. بر مزار امامزاده یک صندوقچه چوبی منبت کاری شده وجود دارد که در گرداگرد آن کتیبه هایی به خط نسخ نوشته شده و در بخشهای مختلف با شمسه و ترنجهای هندسی محاط در قابهایی مربعی به طرز زیبایی تزئین شده است. مصالح اصلی بنا خشت و گل بوده که بعدها نمای آنرا با آجر کار کرده اند. گنبد بنا به صورت عرقچین به قطر ۶ و ارتفاع ۳ متر است که دور آن داراى نقاشى هاى زیبایى است. داخل بقعه گچ اندود شده و تا ارتفاع یک متر با سنگ مرمر، ازاره آن پوشش یافته است. در وسط بقعه، قبرى است که بر روى آن صندوق چوبى قدیمى به ابعاد ۱۰/۱×۲ متر قرار دارد که در سال ۱۳۲۹ هـ . ق ساخته شده است. در داخل این بقعه، قبورى از دورة صفویّه وجود دارد که قدیمى ترین آنها، تاریخ ۱۰۷۲ هـ . ق و مربوط به میر محمّد صادق ولد میر عبداللَّه است. به نظر مىرسد در دورة قاجار تعمیرات اساسى در بنا صورت گرفته و دیوارهاى خارجى آن با آجر نماسازى شده است. در دهه اخیر نیز تعمیرات به ویژه در نماى خارجى امامزاده و پوششهاى قوسى صورت گرفته است. دو چنار تنومند که بیش از هزار سال عمر دارد، در ابتداى صحن امامزاده واقع است و یکى از آنها دچار حریق شده و در تنه سوخته آن به راحتى شش نفر جاى مى گیرند.
موقعیت مکانی
بقعة باشکوه و زیباى این امامزاده در یک کیلومترى شمال روستاى توى، در ۳۷ کیلومترى غرب شهر اسفراین واقع شده است.
منابع:
- farsnews.ir
- seeiran.ir
- blogsky.com
