کتیبه نادری در دربند که یکی از ورودی های کلات است، روی سنگ نوشته شده است. ۲۴ بیت این کتیبه در مدح نادر، فرزند شمشیر، است که ۴ بیت اول آن فارسی و بقیه ترکی درگزی است. پایان کتیبه به علت مرگ نادر رها شده است. ارتفاع این بنا از سطح رودخانه بیش از پانزده متر است و به دلیل قرارگرفتن آن در کوه، نزدیک شدن به آن دشواراست. به دلیل ارتفاع بالای کتیبه، در حالت عادی متون و اشعار نوشته شده بر روی آن با چشم غیر مسلح قابل خواندن نیست. این کتیبه داخل کوه بدون تغییر باقی مانده و بعد از غروب آفتاب به دلیل تاریک شدن هوا دیدن آن برای گردشگران سخت است. در قسمت زیرین کتیبه احتمالا میخواسته اند مطالب دیگری نیز حجاری کنند زیرا با کمی توجه معلوم می شود که این قسمت کتیبه نیز تراشیده شده ولی به علت قتل نادر همچون برخی از قسمت های بنای عمارت خورشید نیمه تمام رها شده است. این کتیبه در ۱۰۰ متری برج ارغون شاه و در سینه کوه به دستور نادرشاه افشار به تاریخ ۱۱۵۵ هجری قمری با خط نستعلیق و در ۲۴ بیت در ارتفاع ۱۵ متر بالاتر از سطح زمین حجاری شده تا هر فردی که وارد شهر کلات می شد آنرا بخواند، اما به دلیل قتل نادرشاه ناتمام ماند. شاعر این شعر گلبن افشار از شعرای دربار نادر است و مضمون شعر در مدح خدا و پیامبر و نادرشاه است. کتابت و حکاکی آن به زبان ترکی دو سال به طول انجامیده است.
مضمون کتیبه نادری
کتیبه کلات نادر یکی از آثار باستانی عصر نادرشاه افشار و بیانگر واقعیت های زیادی از سیاست های این دوره پر فتوح از تاریخ ایران است. اشاره به اصالت نادرشاه، علاقه و اعتقاد قلبی او به خداوند، سیاست های خارجی و از همه مهم تر به رسمیت شناختن زبان ترکی و تلاش برای گسترش هر چه بیشتر آن به ایرانیان، موضوعاتی هستند که در کتیبه نادری کلات به آنها اشاره شده است. در کتیبه کلات نادری کلات به اصالت نادرشاه افشار اشاره شده که به ترک و امیر تیمور برمی گردد. دولت نادرشاه افشار نقش مهمی در جایگاه امروز زبان و فرهنگ ترکی دارد. در دولت ترکی نادرشاه یکی از سیاست هایی که اتخاذ شده بود، گسترش زبان ترکی مخصوصا گسترش آن در سطح رسمی و دولتی بود. همین مورد یکی از مشخصه های نادرشاه بود که زبان ترکی را ارتقا داد، آنرا در سطح دیپلماسی کاربردی کرد و زبان ترکی را به عنوان زبان نوشتاری تثبیت کرد. از دیگر مطالبی که در این کتیبه اشاره شده، وجود اعتقاد و علاقه قلبی نادرشاه به خداوند یکتا و تمایل قلبی او به آیین اهل سنت است. شاعر نیز در ابیات پایانی کتیبه به نام خود «گلبن» اشاره کرده است. در کل بسیاری از مسائل روز عصر نادرشاه افشار، سیاستهای خارجی، مذهبی و اصل و نسب نادرشاه را می توان از آن استخراج کرد.
موقعیت مکانی
این کتیبه در مدخل دربند ارغون شاه در شهرستان کلات واقع است. فاصله این بنا تا برج ارغون شاه حدود صد متر و تا ورودی شهرستان کلات کمتر از یک کیلومتر می باشد.
منابع:
- fa.wikipedia.org
- kojaro.com
- utravs.com
