قدیمی ترین اثر تاریخی شهر کلات نادری مسجد کبود گنبد این شهر است. بنای اصلی مسجد را از کارهای دوره سلجوقی (سده های پنجم و ششم هجری) می دانند. آنچه اکنون دیده می شود، مسجدی است که یکبار در دوره نادر بیوتات و ایوان های اطراف آن ساخته شده و یک بار نیز در زمان فتحعلیشاه قاجار مرمت شده است. (در اطراف پیشخوان مدخل مسجد، کتیبه ای سنگی به خط نستعلیق مربوط به دوره قاجار نصب شده است که حکایت از تعمیر مسجد در این دوره توسط یلنگ توش خان ابن فتحعلی، حاکم کلات به سال ۱۲۵۰ هجری قمری است.) این جلایری ها در واقع یک خاندان بودند که نسل اندر نسل از طرف سلاطین ایران بر کلات حکومت می کردند و بزرگشان فردی است به نام «تهماسب قلی خان جلایر» که در دستگاه نادرشاه مقامی و جلالی داشت. اکنون هم زیر گنبد مسجد کبود گنبد کلات مشهد سه سنگ قبر قدیمی به چشم می آید که یکی متعلق به گور «حمید محمد خان» برادر یلنگتوش خان مرمت گر مسجد است. شهدای کلات نیز زیر همین گنبد در خاک آرمیده اند.
معماری
این مسجد چهار ایوانه، دارای گنبدی دو پوشه و نیلگون، صحن و طاق می باشد و ساقه گنبد استوانه ای شکل و فضای زیر گنبد یک هشت ضلعی منظم است و طول هر ضلع آن حدود ۴ متر می باشد. صحن مسجد مستطیل شکل با عرض ۱۹ متر و طول ۲۷ متر است. استفاده از کاشی هفت رنگ، مهم ترین عامل تزئین در بنای مسجد کبود گنبد شهرستان کلات نادر بوده، که با استفاده از نقوش اسلیمی و گل و بوته در لچکی های بالای ایوان و رواق ها به کار رفته‌است. در اطراف مسجد کتیبه های سنگی به خط نستعلیق مربوط به دوره قاجار نصب شده است.
جاذبه های نزدیک
از هشتی مسجد کبود گنبد کلات مشهد راهی به سوی حمام موسوم به حمام نادری وجود دارد که آن هم با دو خزینه آب سرد و گرم و رختکن بزرگ و غرفه و فواره ای در وسط بینه جایی دیدنی است. همچنین بنای آب انبار کلات در مجاورت ضلع شمالی مسجد کبود گنبد قرار داشته و تامین کننده آب مورد نیاز اهالی ساکن در کبود گنبد بوده است. آب انتقال داده شده از تفرجگاه قره سو پس از عبور از باغ عمارت خورشید وارد این آب انبار، مسجد جامع و برخی از منازل اطراف می شده است.
منابع:
- fa.wikipedia.org
- kojaro.com
- ariabooking.ir
