بند نادری از مکان های دیدنی کلات نادری به شمار می رود که در چهار کیلومتری شرق کلات قرار دارد. اهالی کلات این سد را به نادرشاه افشار نسبت می دهند اما بعضی از محققین، ساخت آن را از آثار الغ بیگ فرزند شاهرخ گورکانی می دانند. اما مهدی بامدادی در کتاب آثار تاریخی کلات و سرخس، بنای سد را مربوط به سلجوقیان و بالاخص سلطان سنجر سلجوقی می داند.
معماری
مصالح اصلی به کار رفته در این بند طبق گفته سازمان میراث فرهنگی از سنگ و ساروج است. در نما و پوشش این بند از آجرهای قرمز رنگ استفاده شده است. دیوار سد دارای حالت نیم دایره و شبیه سدهای هلالی با فرورفتگی بسیار کم می باشد بطوری که اگر از نزدیک به مصالح درون بند نگاه کنید، متوجه ساروج و سنگهای به کار رفته در آن می شوید. ارتفاع این بنا از کف رودخانه طبق گفته سازمان میراث فرهنگی ۲۵ متر و عرض آن بیش از ۷ الی ۱۲ متر می باشد. این بند دارای سه دهانه عمودی به فواصل مختلف است که دو دهانه زیرین برای کاهش فشار آب و دهانه سوم که در قسمت بالا است به منظور تقسیم آب تعبیه شده است. گفتنی است هر چقدر از خود بند به سمت خارج از شهر کلات حرکت کنید و به قله‌زو نزدیک شوید، ارتفاع و عرض کوههای منطقه افزایش می یابد و دره ها عمیق تر می شود به طوری که برخی از افراد، دره های اطراف قله زو را به عنوان یکی از عمیق ترین دره های ایران می شناسند. به دلیل حفاظت از این بنای تاریخی، در دهه نود، رفتن به روی خود سد توسط سازمان میراث فرهنگی ممنوع شد و به دور آن میله های آهنی جهت حفاظت قرار گرفت.
موقعیت مکانی
این بند حدود چهار کیلومتر پایین تر از شهر کلات به سمت روستای نفطه و قله زو و بر روی رودخانه ژرف رود ساخته شده است. ناگفته نماند به دلیل قرار دادن میله های آهنی در اطراف بند، رفتن به بالای بند برای گردشگران و عموم مردم امکان پذیر نیست اما می توان از پشت میله های محافظتی، به راحتی بند را مشاهده کرد.
منابع:
- fa.wikipedia.org
- kojaro.com
