از آن جایی که ماهیت جغرافیایی شهرستان کلات بسیار از لحاظ جنگی و تدافعی استراتژیک است و کوه های بلندی اطراف این شهر را محاصره کرده اند، برای ورود به شهر تنها ۲ مدخل و راه ورودی وجود داشت. دربند ارغونشاه یکی از دو مدخل اصلی ورود به شهر بود که افراد در آن زمان می توانستند از طریق آن وارد شهر کلات شوند، در واقع دربند کلات به مثابه دروازه ورود به شهر کلات بوده است. انتخاب این مکان توسط نادرشاه یکی از استراتژی های هوشمندانه جهت دفاع در دوره افشاریه بود. دربند ارغونشاه توسط برج هایی که در طرفین وجود داشته مراقبت می شده که مهمترین این باروها معروف به برج ارغوان شاه است و عبارت است از ساختمان آجری دندانه دار مخروطی ناقص که ارتفاع آن از کف روخانه ژرف رود در حدود ۳۵ متر و از کف زمین ۸ متر با یک فضای چهاردیواری می باشد. باروی مزبور محل سکونت و دیدبانی قلعه بیگی بوده که مأموریت وی فقط حفاظت از قلعه کلات بوده و همچنین اجازه ورود و خروج را به عابرین می داده است. این برج به منظور نگهبانی بنا شده و به تمام دره غربی، که به دروازه ورودی شهر کلات منتهی می شده است، اشراف دارد. از نظر شكل كلي و تزئينات آجركاري روي آن به برج هاي ارگ كريم خاني در شيراز شباهت دارد. تمامي نماي برج از آجر بنا و برای تزئین بنا نقوش هندسی زیبایی به کمک آجرچینی بر روی آن ایجاد شده است. شهر کلات نادر با توجه به اینکه در میان کوه قرار گرفته است، به سرزمین دژهای نفوذ ناپذیر یا دژ خدای آفرین شهرت دارد. این شهر در دل خود لایه های تمدنی بسیاری از دوران تاریخ پیش از اسلام تا دوران معاصر را جای داده اما دوره اوج شکوفایی این شهر در زمان نارشاه افشار بوده است. قدمت برج ارغونشاه به قرن هفتم هجری و به دوره ايلخانيان مغول باز می گردد. هنگامی که نادرشاه افشار در خراسان به حکومت رسید، ایران از ضعف حکومت مرکزی رنج می برد. اما نادر شاه نه تنها این اتحاد را برای ایرانیان به ارمغان آورد، بلکه مهاجمان ایران را نیز به عقب راند و کشورگشایی را تا هندوستان ادامه داد. در این میان شهر کلات به عنوان پایگاهی نظامی و دژی نفوذ ناپذیر برای نادر شاه بسیار با اهمیت بود. ارغوان شاه، نوه امیر نوروز بود که خراسان شمالی را به تصرف خود درآورده بود و جانشینانش، کلات را مرکز حکمرانی خود قرار دادند. وی همچنین پسر هلاکو است که در سال ۶۸۳ه.ق به کلات پناهنده شد. یکی دیگر از جاذبه های دیدنی دربند ارغونشاه کتیبه نادری که در وصف قدرت و عظمت نادر شاه نوشته شده و در سمت راست برج ارغونشاه دیده می شود. پلی سه دهانه نیز در این منطقه از دوران قدیم باقی مانده است.
منابع:
- mrbilit.com
- fa.wikipedia.org
- bahambegardim.ir
