بنای مقبره منسوب به ابوسعید ابوالخیر در ۵۵ کیلومتری جنوب شرقی تربت حیدریه و ۷ کیلومتری فیض آباد در روستایی به نام مهنه قرار دارد که به اعتقاد برخی مدفن شیخ ابوسعید ابی الخیر پیرمهنه است. مولف اسرار التوحید به صراحت محل دفن شیخ را میهنه خاوران ذکر کرده که در حال حاضر این نقطه خارج از مرزهای ایران در خاک جمهوری ترکمنستان، قرار گرفته است اما نظر به ارادتی که اشخاص بسیاری به شیخ ابوسعید داشته اند در این امر مباهات نموده و محل آرامگاه وی را در مهنه شهرستان مه ولات می دانند. در قسمت شمالی این آرامگاه، که به صورت مجموعه ای بنا شده می توان آرامگاه منسوب به ابوسعید ابوالخیر را یافت. در قسمت شرقی این سازه اتاق هایی ساخته شده اند که خدمه آرامگاه در آنها استراحت می کنند. همچنین در این قسمت نمازخانه و مسجدی نیز وجود دارد. این مجموعه دارای تعدادی شبستان در قسمت شمالی است، که طبق آمارهای به دست آمده گنبدهای این شبستان ها حدود ۸ سال پیش مرمت شده اند. اگر نوشته های محمد بن منور که از نواده های شیخ ابوسعید ابوالخیر است را با دقت مطالعه کنیم، در خواهیم یافت که شیخ ابوسعید سفری به شهرهای مشهور خراسان داشته، بنابراین به طور قطع این آرامگاه حتی اگر محل دفن شیخ ابوسعید ابوالخیر نباشد، قدمگاه وی است. در سال ۱۳۸۸ بازسازی دیوار ضلع شمالی، مرمت و تثبیت گنبدخانه‌های شبستان های ضلع شمالی، کف سازی یا آجر فرش شبستان های ضلع شمالی و بازسازی سرویس بهداشتی آن انجام گرفته است و در سال ۸۹ کف سازی آرامگاه و طرح محوطه سازی صحن آرامگاه در دستور کار قرار دارد. این آرامگاه در ردیف آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
ابوسعید فضل الله بن احمد بن محمد بن ابراهیم ( ابو سعید فضل الله بن ابوالخیر احمد) مشهور به ابوسعید ابوالخیر یکی از عارفان و شاعران نامدار، بزرگ ایرانی قرن چهارم و پنج هجری قمری (۳۵۷-۴۴۰ ه.ق) است. ابوسعید ابوالخیر در میان عارفان مقامی بسیار برجسته و ویژه دارد و نام او با عرفان و شعر آمیختگی عمیقی یافته است چندان که در بخش مهمی از شعر پارسی چهرهٔ او در کنار مولوی و عطار قرار می گیرد، بی آنکه خود شعر چندانی سروده باشد. در تاریخ اندیشه های عرفانی اش در بالاترین سطح اندیشمندان این گُسترهٔ پهناور در کنار حلاج، بایزید بسطامی و ابوالحسن خرقانی بشمار می رود. او سال ها در مرو و سرخس فقه و حدیث آموخت تا در یک رویداد مهم در زندگی اش، درس را رها کرده و به گرد صوفیان پیوست و به وادی عرفان روی آورد. او تمام عمر خویش را در تربیت مریدانش سپری کرد. نوهٔ شیخ ابوسعید ابوالخیر، محمد بن منور، در سال ۵۹۹ کتابی به نام اسرار التوحید دربارهٔ زندگی و احوالات شیخ نوشته است.
منابع:
- fa.wikipedia.org
- jazebeha.com
- mrbilit.com
