محله چهار باغ از محلات اشرافی قدیم مشهد بوده که در آن بناهای با اهمیتی وجود دارد. قدمت چهار باغ مشهد به دوره تیموری برمی گردد. در این محدوده که در ابتدا محله اشرافی نشین شهر مشهد به حساب می آمده منازل اعیان نشین با اندرونی و اطاق های بزرگ که تنبی گفته می شد قرار داشته است که در اواخر بیشتر برای عروسی، مجالس عمومی و روضه خوانی ایام سوگواری به کار می رفته است. این منازل دارای درختان فراوان با حوض و حوضخانه، درشکه خانه و اصطبل می باشد. از بناهای تاریخی محله چهار باغ میتوان به خانه ترکمن ها که تخریب شده است، خانه کوزه کنانی، خانه مجتهد زاده، حمام و مسجد شاه (حمام مهدی قلی بیک یا موزه مردم شناسی آستان قدس رضوی کنونی) و… اشاره کرد. ساختمان کنسولگری آمریکا نیز در محله چهار باغ قرار دارد که متعلق به ۲۰۰ سال پیش است و در سال ۱۳۲۲ خورشیدی این ساختمان توسط حاج آقای کوزه کنانی از آمریکایی ها خریداری شد و پس از فوت ایشان به هیات مذهبی خمینی شهر فروخته شد و اکنون بنام حسینیه زرین شهری های مشهد شناخته می شود. این محله دارای محدوده زوج و فرد می باشد و از اماکن مهم این محله می توان به بازار غدیر، بازار بزرگ مرکزی فاز دو، بازار فرش مشهد، بازار نگین، موزه مردم شناسی مشهد، رستوران زیتون لبنان، رستوران شارستان، مجتمع تجاری یاس، رستوران قدس فرد و مجتمع تجاری نور اشاره کرد.
تاریخچه
به دستور شاهرخ تیموری باغ و کاخ سلطنتی با شکوهی در غرب حرم ساخته شد و بعدها این مکان به چهار باغ موسوم گردید در اطراف این باغ محله ای والی نشین نیز بنام چهارباغ شکل گرفت که محل سکونت اعیان و اشراف شهر مشهد است و تا پانصد سال و اوایل حکومت پهلوی حالت اعیان نشین خود را حفظ کرد علاوه بر وجود چهار باغ این محله دارای باغ ها و خانه های بزرگی نیز بوده که هر کدام از این خانه ها در داخل خود باغ و فضای سبز داشتند. از باغ های موجود در این محله میتوان به باغ تولیت، باغ عنبر، باغ نصیر بگ اوف (نصیرزاده) و باغ حاج اقا خان هراتی اشاره کرد. این محله در دوران مختلف و تا قبل از رونق گرفتن محلات جدید، محل استقرار حاکم شهر به حساب می آمد.
جاذبه های تاریخی منطقه
بین بازار سرشور قدیم و بازار بزرگ و انتهای بازار فرش فعلی محله کوچکتری بنام محله سرسنگ وجود داشته در این محله مسجد و حمامی تاریخی وجود دارد به نام مسجد و حمام شاه (حمام مهدی قلی بیگ). در این محله علاوه بر حمام شاه حمام دیگری نیز به نام حمام نوروزی در گذشته وجود داشته است. کوچه پنجه به دلیل وجود یک اثر پنجه مورد احترام است. مدرسه علمیه سلیمان خان، مسجد صدیقی ها، خانه کوزه کنانی، مسجد و حمام شاه از مکان های تاریخی این محله میباشند. در گذشته در مجاورت این محله کاروانسراهای بسیاری بودند که از جمله میتوان به کاروانسراهای ملک، جعفرزاده و چوب برها اشاره کرد. این محله دارای حوض انبارهای تاریخی نیز بوده است که از جمله میتوان به حوض انبار نقاشی اشاره نمود.
موقعیت مکانی
مشهد، میدان شهدا، کوچه باغ، محله چهار باغ. (محدوده بین بین چهارراه شهدا، میدان شهدا، خیابان امام خمینی، خیابان آیت الله بهجت و خیابان بشیر) این محله در منطقه ثامن قرار گرفته و از شرق با خیابان شیرازی و خیابان زیرگذر حرم، از جنوب با میدان بیت المقدس، خیابان شهید اندرزگو و بلوار امام رضا و از غرب با خیابان شهید دیالمه و خیابان آیت الله بهجت محدود شده و با محله های عنصری، ده دی، بالا خیابان، عیدگاه، سعدی، شهید هاشمی نژاد، هاشمی نژاد، حرم مطهر، حرم مطهر رضوی، سراب مجاورت دارد. محدوده محله چهار باغ در محیطی به مسافت یک و نیم کیلومتر به شرح زیر میباشد:
- از شمال به خیابان شیرازی (بالا خیابان) و در مجاورت با تپل محله
- از شمالغربی و غرب در مجاورت بازار مرکزی فعلی و کوچه تلفن خانه (مخابرات) و ادامه خیابان اخوند خراسانی تا چهار راه نادری و مجاورت با محله سراب و بالا خیابان (این محله قبل از کشیده شدن این خیابان به محله سراب متصل بوده است)
- از شرق به حرم
- از جنوب و جنوب غربی در مجاورت بازار بزرگ و کوچه شوکت الدوله و محله سرشور
منابع:
- iraninform.com
- balad.ir
- mashhadenc.ir
- mashhadrokhsar.ir
