حمام مهدی قلی بیک مشهد یکی از بزرگ ترین حمام های ایران است. این حمام بنایی قدیمی با سقفی زیبا، رنگین و منحصر به فرد است و قدمت آن به دوران صفویه برمی گردد.
در این حمام که به نوعی گالری نقاشی به شمار می رود نقش و نگارهای بسیار زیبایی دیده میشود که در دوران مختلف، به فراخور مسائل اجتماعی هر روزگار نقش بسته و نقاشی های متعددی روی دیوارها، علی الخصوص سقف این حمام کشیده شده است، بطوریکه سیزده لایه نقاشی به روی دیوارها در گذر تاریخ جا خوش کرده است.
این حمام مجموعه ای از فضا های متعدد است و بزرگترین و زیباترین بخش آن بینه حمام با هشت ستون و تزئینات نقاشی است.
به طور کلی در ساخت حمام مهدی قلی بیک از مواد و مصالحی چون ساروج، آهک، فلز، سنگ، شیشه و کاشی استفاده شده اما اسکلت اصلی بنا از جنس آجر می باشد. این حمام در مجموع از ۷ بخش تشکیل شده که هر کدام کارآیی متفاوتی دارند. نخستین بخش در حمام که وارد آن می شوید، بخش سربینه یا رختکن است که خود از چند غرفه در جهت های مختلف تشکیل می شود. دیوارهای سربینه مزین به کاشی کاری های فیروزه و طرح دار زیبایی است و در سقف نیز نقاشی هایی چشمگیر خودنمایی می کند. در ساخت سربینه از ساروج بری و گچ کاری در ۲۸ لایه استفاده شده و از این تعداد لایه، ۱۳ لایه تنها مختص به تزئینات نقاشی حمام می باشد.
قدیمی ترین نقاشی موجود در سقف به زمان حکومت صفوی و جدیدترین آن نیز به اواخر دوره قاجار یعنی حدود سال ۱۳۰۰ برمی گردد. بیشترین نقاشی که در حال حاضر دیده می شود، مربوط به لایه اخیر است که در آن داستان های شاهنامه، افسانه های عامیانه و بخش هایی از زندگی روزمره و کوچه و خیابان مردمان در دوره قاجار به تصویر کشیده شده است. در این نقش ها افرادی سوار ماشین، فردی دوچرخه سوار و تعدادی سرباز تفنگ به دست به چشم می خورند.
این بنا وقف آستان قدس رضوی شده است که پس از مرمت و بازسازی در سال ۱۳۸۵ به موزه مردم شناسی تغییر کاربری داده است. در این موزه اشیایی از قبیل لوازم حمام های قدیمی، انواع سماور های ذغالی، قندیل، ظروف مختلف، آبخوری، بخش نمایشگاه عکس قدیم و مردم شناسی به نمایش درآمده است.
مهدی قلی بیک جانی قربانی یکی از امیران ترک خراسان و همچنین از سران لشکری و سیاسی شاه عباس صفوی بود.
حمام مهدی قلی بیک در اردیبهشت ۱۳۵۶ در فهرست بناهای تاریخی کشور ثبت شد و شروع عملیات بازسازی بنا نیز در سال ۱۳۷۸ انجام گرفت. در طی بازسازی و مرمت حمام مهدی قلی بیک فضاهایی چون سردر حمام، هشتی ورودی، سربینه یا رختکن، گرمخانه، میاندر (فضای ارتباطی بین دو فضای گرمخانه و سر بینه)، خزینه و فضای گربه رو، تون (گلخن)، نظافت خانه، و چال حوض (استخر آب سرد) مرمت شدند و در نهایت وسعت حمام نزدیک به ۲۰۰۰ متر مربع رسید.
مسیر دسترسی
این حمام در شهر مشهد، در کنار مسجد شاه یا مقبره امیر ملکشاه قرار دارد و همچنین به خروجی ضلع غربی صحن جامع حرم بسیار نزدیک است.
خروجی ضلع غربی صحن جامع رضوی یا در انتهای خیابان اندرزگو (خسروی نو) اندرز گوی ۱۳، انتهای بازار بزرگ (بازار فرش فروش ها)
اگر مشهدی نیستید یا با خیابان های اطراف حرم آشنایی ندارید، توصیه می شود برای رسیدن به موزه از همان ضلع غربی صحن جامع استفاده کنید، چرا که همه کوچه پس کوچه های اطراف حرم شبیه به یکدیگرند و وقتی راه را بلد نباشید، درآمدن از سردرگمی و پیدا کردن راه دشوار است.
منابع:
tasnimnews.com
karnaval.ir
