دو روستای توزنده جان کهنه و توزنده جان نو، در امتداد شمالی-جنوبی و به فاصله ۲ کیلومتر از یکدیگر قرار گرفته اند. توزنده جان [TuzandeJān –e Kohne]، در دهستان طاغنکوه شمالی بخش طاغنکوه شهرستان فیروزه و در موقعیت ۳۶ درجه و ۱۵ دقیقه و ۵۸ درجه و ۳۰ دقیقه جغرافیایی، در فاصله ۳۰ کیلومتری شمال غرب شهر نیشابور، واقع شده و ارتفاع این منطقه از سطح دریا ۱۱۳۵ متر است. این روستا در اقلیم جلگه واقع شده و دارای آب و هوای معتدل می باشد.
تپه قلعه کهنه توزنده جان [Qal’e Kohne -ye Tuzandejān]، در شرق روستای توزنده جان کهنه و در فاصله ۳۰ کیلومتری شهر نیشابور، از طریق جاده آسفالت سلطان آباد در دسترس است. این قلعه، دارای پلانی مربع شکل و برج های مدور است و بر روی یک تپه مصنوعی واقع شده، که در محل، به نام «قلعه کهنه توزنده جان» موسوم است. در حال حاضر، برج های چهارگانه قلعه، حصار شرقی، قسمت جنوبی و غربی، و همچنین قسمتهای زیرین حصار که به عنوان پی حصار، ایفای نقش می کرده اند، برجای مانده اند. تپه ای به ارتفاع حدود ۴ متر و طول و عرض ۱۵ در ۱۵ متر، متصل به برج و باروی زاویه جنوبی که سطح اتاقهای داخل حصار را تشکیل می داده اند کمابیش پابرجای هستند. در حال حاضر، سطح تپه از زمین های اطراف حدود ۸۰ سانتی متر است. شواهد باستان شناسی از قبیل سفال های نوع ساده آجری و کرم رنگ با پوشش گلی نخودی رنگ، قطعات ظروف سفالین لعابدار و ساده از انواع مختلف، نشانگر تداوم زیستی در این مکان، از ادوار تاریخی قبل از اسلام (به ویژه دوره ساسانی) و ادوار میانی و متاخر اسلامی است. از این تپه، در سالیان گذشته، دو شیء خاص بدست آمده است که عبارتند از دو پایه صندلی از جنس برنز که بدنه آنها به شکل بدن انسان و سر یک عقاب افسانه ای، قالب ریزی شده است؛ بدینگونه که پیکر یک زن برهنه و یک سر عقاب، قالب گیری شده و قسمت میانی پایه صندلی (یا تخت)، مابین سطح تماس با زمین و زائده ای که به یکی از حفره های زیر صندلی، فرو می رفته، را تشکیل می داده است. پیکرک زن، احتمالاً تندیس آناهیتا می باشد که با آرایشی مخصوص، حالتی شرقی و بودایی به خود گرفته و متاثر از هنر مخصوص به آن بوده است. سر پرنده، از نوع نقوش قلمزنی و انواع هم طیف خود در دوره ساسانی می باشد. این تپه در ۲۷/۰۳/۱۳۷۸ و به شماره ۲۳۳۷ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
منابع:
- abarshahr.blogfa.com
- fa.wikipedia.org