خانه تاریخی قرایی که به خانه حاجی خان یاور حاکم رشتخوار مشهور است در زمان قاجار ساخته شده است. اين بناي تاريخي از چهار قسمت با ديوارهاي خشتي و سقفهاي گنبدي شكل ساخته شده و هر قسمت از آن كاربردي متفاوت داشته به اين صورت كه از قسمت شمالي به عنوان شاهنشين زمستاني، از قسمت جنوبي به عنوان فضايي جهت گذران فصول گرم سال، از قسمت شرقي به عنوان فضايي جهت پذيرايي ميهمانان و از قسمت غربي نيز به عنوان اتاقهاي مخصوص خدمه و نگهبانان استفاده نموده اند. این خانه مشتمل بر ایوانی با شش ستون، تزئینات کاشیکاری و آجرکاری است که از جلوه ای خاص برخوردارند. از دیگر ویژگی های آن، بادگیرها و شومینه های گچی بنا است، فضای پیرامون حیاط مرکزی به اتاق با شومینه های زیبای گچی، مطبخ ، انباری و ... اختصاص یافته است. در قدیم صحن حیاط خانه قرایی پر از درختان تنومند و از جمله درختان میوه بوده است که به مرور زمان خشکیده اند. حوض بزرگی نیز در وسط حیاط قرار دارد که در قدیم از آب قنات پر می شده و جلوه ای زیبا به خانه قرایی داده است. نمای پنجره ها و سقف خانه از چوب ساخته شده است و به وسیله چند پلکان باید از صحن حیاط به ایوان ها و قسمت های شمالی و جنوبی بنا وارد شد. خانه زیبای قرایی بر مبنای مقتضیات آن زمان به گونه ای ساخته شده است که کاربرد زمستان نشینی و تابستان نشینی داشته و درهای ورودی ها پنجره ها و راهروها به گونه ای ساخته شده که هوا مرتب در جریان است و در تابستان اتاق ها به وسیله جریان هوا خنک می شود و هوا از بادگیرهای بلند به داخل بناها نفوذ می کند.اتاق های خانه هم طوری ساخته شده است که هر یک به دیگری راه دارد و در صورتی که همه درهای میانی اتاق ها باز شود سالن زیبا و بزرگی را جلوی چشم نمایان می کند. با توجه به كتيبه سردر ايوان شمالي، اين اثر تاريخي به دستور حاج سلطان علي خان قرائي ملقب به حاجي خان ياور و توسط معماران يزدي در ۲۰ شعبان ۱۳۴۴ هجري قمري ساخته شده و سال ۱۳۸۰ به شماره ۵۱۴۷ در فهرست آثار ملي به ثبت رسيده است. خانه تاریخی قرائی در سال ۱۳۸۷ و به منظور ایجاد موزه شهرستان، خریداری و تملک شد. کوچه ورودی این خانه زیبا حدود ۴۵ متر طول دارد، همچنین در این کوچه چند خانه قدیمی دیگر نیز وجود داشته که اکنون فقط سه خانه باقی مانده است و سایر خانه ها تخریب شده است. دیوارهای دو طرف کوچه دارای قابهای آجری می باشد که داخل آنها با کاهگل پوشیده شده است. همچنین ساباطی از جنس خشت و گل در انتهای کوچه دیده می شود که فضای خوب و منحصر به فردی را قبل از ورود به خانه قرائی به وجود آورده است.
موزه مردم شناسی رشتخوار
موزه مردم شناسی رشتخوار در سال ۱۳۹۱ توسط اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی دایر و در ضلع شرقی خانه تاریخی قرائی دایر شده است. موزه مردم شناسی این شهرستان دارای پنج غرفه شامل نمادهایی از آیین و سنتهای قدیمی این منطقه است که به نمایش درآمده است. مهمترین بخشهای موزه مردم شناسی رشتخوار، غرفه حساب وکتاب است که رابطه مالک و دهقان و نحوه تقسیم محصولات کشاورزی و آب زراعی این شهرستان در گذشته را نشان می دهد. از دیگر بخش های موزه غرفه آئین و مراسم سنتی همچون شب چله و سفره هفت سین است. غرفه هنرها و صنایع دستی که بیانگر صنایع دستی و هنرهای سنتی شهرستان رشتخوار مثل «فرت بافی»، «گلیم بافی»، «گلدوزی و معرق» است از دیگر قسمتهای این موزه است. غرفه مطبخ و معرفی شهرستان نیز از دیگر واحد های این موزه است.
موقعیت مکانی
رشتخوار، خیابان امام شمالی، امام خمینی ۶
منابع:
- میراث فرهنگی استان خراسان رضوی
- isna.ir
- irna.ir
- qudsonline.ir
- gardeshgari724.com
