شهر تاریخی جیزد در ۱۲ کیلومتری شهرستان رشتخوار با حدود ۲۵ هکتار وسعت و قدمتی بیش از ۷۰۰ سال یکی از بزرگترین تپه های تاریخی مدفون شده در خراسان رضوی است. طبق نوشته های مورخان (مجد خوافی، و فصیحی خوافی در کتاب مجمل التواریخ) این شهر حدود هفتصد سال پیش با زمین لرزه ای بزرگ به طور کامل به دل خاک رفت. طبق نوشته مورخان با زمین لرزه ای بزرگ سی هزار نفر به همراه این شهر از قصبه زوزن تا جیزد به زیر خاک رفته اند. این شهر حلقه ارتباطی ولایات غربی و شمالی ایران به خصوص زاوه، طوس، نیشابور، ترشیز به شرق کشور افغانستان، سیستان و قهستان و زوزن بوده و در بیشتر کتب تاریخی جیزد را جزئی از ولایت زوزن و خواف دانسته اند. ظروف طلا و نقره و سفال هايي با نقش هاي متنوع نشان دهنده غناي تاريخي اين شهر است. در منابع تاريخي آمده است كه اين شهر در مسير جاده ابريشم واقع شده و كاروانهايي تجاري از اين شهر گذر مي كردند كه اين امر بر شكوفايي آن شهر افزوده بود.
وجه تسمیه
اگر جیزد تغییر یافته جیزه باشد، به معنی طرف، ناحیه، آب و توشه ای که برای یک روز مسافر بدهند است. این معنی در مورد جیزد صدق می کند، چرا که در دشت وسیع رشتخوار طرف و سمت خوبی برای راهنمایی و استراحت کاروان ها بوده است و توشه خود را از این شهر فراهم می نموده اند. عده ای از اهالی منطقه، جیزد را به معنی آتش می دانند که اگر این صحت داشته باشد می توان قدمت شهر را به دوران باستان و مقارن دین زرتشت رساند.
معماری جیزد
مصالح ساختمانی جیزد از خشت خام و گل است. خانه ها نزدیک به هم و فشرده ساخته شده اند. سقف خانه ها گنبدی بوده و دارای دیوارهای پهن است که مخصوص آب و هوای نیمه بیابانی است. داخل خانه ها گچکاری و تقریباً در مرکز شهر دژ و قلعه حاکم مشخص است و از بقیه نقاط بلندتر است و دارای دیوارهای بلند و برج و بارو بوده که تا حدودی این برج و باروها مشخص است. در قسمت جنوبی این ارگ سالنی بلند و پیچ در پیچ و دارای چند خانه و دهلیز است که این سالن راه ورود به ارگ بوده و گویا مهمترین راه و دروازه بوده است. از روی آنچه که فعلاً از شهر باقی مانده است، می توان گفت شهر به صورت دایره بوده است.
اشیاء تاریخی جیزد
با ورود به خرابه های جیزد به مقدار زیادی سفال با لعاب های رنگی گوناگون برخورد می کنیم که با نقش های زیبایی تزئین شده اند که بیشتر شامل کاسه، کوزه، فنجان، خم، پارچ و ظروف دیگر است. از دیگر اشیاء پیدا شده در این شهر می توان به مجسمه های طلایی، پیه سوز، شمعدانی های زیبا و سکه هایی که بر روی آنها نوشته هایی حک شده است، نام برد. در اطراف جیزد بقایای زیاد کوره های سفال قابل مشاهده است.
تهدیدات
در دل اين شهر تاريخي هم اينك به وضوح مي توان انبوه سوراخهايي را ديد كه براي غارت آثار تاريخي مدفون در خاك كنده شده است.
جاذبه های گردشگری منطقه
آب انبار تاریخی اکبرآباد و قلعه تاریخی و ۲ اثر تاریخی انبار غله و مسجد جامع تاریخی از جاذبه های گردشگری اکبرآباد هستند.
منابع:
- dana.ir
- sobhtoos.ir
- isna.ir
