بافت تاریخی شهر تربت‌حیدریه با در اختیار داشتن بیش از ۶۰ اثر با ارزش فرهنگی و تاریخی شامل مسجد، مزار، کاروانسرا، آب انبار، حمام، بازار و خانه های قدیمی از بافت های شاخص و مهم در خراسان رضوی و ایران محسوب می شود. بازار هسته مركزي فعاليت ناحيه تجاري-اداري مركز هر شهر است كه ساليان دراز در اطراف خود موجد اندامهايي شده كه شريانهاي حياتي شهر را به يكديگر متصل و مربوط مي سازند. سراها يا تيم و تيمچه ها، گذرهاي سرپوشيده، حمام و مسجد به طرزي منطقي و از پيش برنامه ریزی شده، اندام و ساخت اين هسته را در بر گرفته است. بطوريكه شناخت فضا و گاه جدا كردن عملكرد گذر، بازار، يا مسجد در اين ناحيه مشكل است. در مجموعه بازار تربت حیدریه نیز، چند راسته مهم از اندامهاي ارتباطي-قديمي آن به شمار مي رود كه عبارتند از:
- راسته بازار گمرك كه از خيابان فردوسي شروع مي شود و در جهت غربي-شرقي تا كاروانسراي باغ ادامه دارد.
- راسته بازار سنگ فرش كه از خيابان فردوسي شروع و در جهت شرقي-غربي تا حمام رئيس ادامه مي يابد.
- راسته بازار كاريز كه در جهت شمال شرقي-جنوب غربي كشيده شده و وردي آن در مجاورت بازار سنگفرش قرار گرفته است.
- راسته بازار هاديزاده و ميثم كه جديدتر از راسته هاي قبلي است و به موازات بازار هاي گمرك و سنگفرش و در جبهه شمالي آنها كشيده شده و هم اكنون در ارتباط مستمر با اين بازار فعال است.
مجموعه بازار به هنگام پيدايش خيابان بندي جديد از هم گسسته و فضاي بازار كنوني قديمي نيست. فضا هاي تجاري حادث در بدنه خيابان فردوسي بافتي كاذب بصورت مغازه هاي كوچك به عمق دو تا پنج متر بوده است. همچنين در قسمتهايي از آن انبارها و فضاهاي رو بازي وجود دارد.
مسیرهای دسترسی
بدليل آنكه بازار تربت حيدريه با دو قشر مراجعه كننده به آن (شهری و روستايي) مواجه است بنابراين در دسترسي به آن بايد هر دو قشر مورد توجه قرار گيرند.
مسیر دسترسی اهالی شهر
شهروندان معمولا از محورها و شريانهاي اصلي منتهي به بازار جهت دسترسي استفاده مي كنند كه اين محورها عبارتند از: محور خيابان منصوريه-طالقاني، خيابان فردوسي و محور خيابان كاشاني.
مسیر دسترسي روستائيان
- روستاهايي كه در حوزه جغرافيايي محصولات و قسمت جنوب غربي شهرستان واقع هستند به كمك اتوبوس و يا میني بوس روستا تا ميدان ورودي شهر مي آيند و از آنجا به وسيله نقليه شهري به ميدان باغ سلزاني و بازار مرتبط مي شوند.
- روستاهايي كه در حوزه جغرافيائي خواف قرار دارند تا چهار راه خواف و بعضا تا انتهای بازار گمرك (در صورتي كه وسيله نقليه شخصي و يا ميني بوس باشد) با وسيله نقليه شهري به خيابان بازار مراجعه مي كنند.
- روستاهايي كه در حوزه جغرافيايي زاوه و قسمتهاي شرقي و شمالي شهرستان واقع هستند تا ترمينال با وسيله نقليه روستايي آمده و از آنجا تا خيابان طالقاني به كمك وسائل نقليه شهري مراجعه مي كنند.
- روستائياني كه در حوزه جغرافيائي بايگ واقع اند تا ورودي شهر در قسمت غربي و یا ابتدا خيابان فردوسي با وسيله نقليه روستائي آمده و از آنجا به ميدان مسجد جامع با وسيله نقليه شهري به خيابان بارزار مراجعه مي كنند.
بنابراین روستائيان بر اساس موقعيت هاي جغرافيائي متفاوت، مسير هاي مختلفي جهت دسترسي بر ميگزينند و بنابراين در شكل گيري بازار با چهار هسته متفاوت مواجعه مي شويم. اين هسته ها عبارتند از: بازار خوانيها، بازار محلايتها، بازار بايگيها، و بازار زاوهاي ها كه توسط خيابان فردوسي به يكديگر متصل ميشوند. با توجه به اقتصاد هر حوزه جغرافيايي، فضاهاي تجاري اين چهار هسته نيز با يكدگر متفاوت است و هر كدام كلاهاي خاص خود را عرضه مي كنند.
منابع:
- torbatkhabar.blogfa.com
- irna.ir
- شهرداری تربت حیدریه
