«ابومحمد حسن ابن منصور» مشهور به «ابوالمفاخر» از رجال علم دیانت و سیاست، فقیه، محدث و ریاضیدان قرن ششم هجری است. وي عالم، محدث، فقيه، رياضيدان و اهل سياست بود. بنای مقبره ابوالمفاخر به فاصله یک کیلومتری از جنوب شهر قائن در جوار گورستانی قدیمی واقع شده است. ۴۵۴ مترمربع عرصه و ۴۵۴ مترمربع نیز اعیان این بنا است. ساختمان آرامگاه که از خشت و گل ساخته شده دارای پلان مربع شکل است که چهار زاویه آن را با پخ کردن به هشت ضلعی تبدیل نموده‌اند. ورودی آن در جانب جنوب تعبیه شده و دارای ایوانی به ارتفاع قریب به ۴ متر است که طاق تویزه آن را در برگرفته است. پس از عبور از این ایوان شبستان کوچکی با طاق گنبدی، زائر را به داخل گنبدخانه رهنمون می سازد. بر فراز بقعه، گنبدی شلجمی نیمه بلند قرار دارد که ساقه ای حدود یک متری در آن ایجاد شده و چهار روزنه جهت نورگیری تعبیه شده است. گنبد خانه یا اتاق اصلی مقبره از نمای بیرونی به صورت مربع و در فضای داخلی دارای زوایایی است که اجزاء و عناصر معماری به خصوص طاق نماها در آن شکل گرفته است. وجود فیلپوش ها در چهار گوشه بنا، گنبد بر فراز مدفن ابوالمفاخر را ممکن کرده که در بخشی از آن نیز تزئینات رسمی بندی ساده ای ایجاد شده است. این بنا که در دوره قاجار بنا شده به شماره ۲۳۷۷ و در تاریخ ۲۳ مرداد سال ۱۳۷۸ در فهرست آثار ملّی و تاریخی کشور به ثبت رسیده است.
شرح حال
ابومحمد در قريه ميريک شاخنات متولد شد. در قاين به شغل قضاوت پرداخت. چون آوازه او در سراسر ايران منتشر شد، بهرام شاه غزنوي او را به غزنين دعوت کرد. سال ۵۴۷ هـ .ق مردم غزنين استقبال با شکوهي از وي به عمل آوردند. سلطان او را به نخست وزيري خويش برگزيد و ۲۹ سال در اين منصب باقي ماند. پيوسته بزرگان دولت و حکما و شعراي بلند منزلت متوجه او بودند و خانه او مرجع رجال بود. شيخ ابوالمفاخر در شهر غزنين دارالقضا (دادگستري)، دارالشفاء ( بيمارستان )، دارالحفاظ (شهرباني)، دارالوعاظ (سالن سخنراني)، مدرسه، کتابخانه و ... بنا نهاد. از آنجا که وي ارادت خاصي به زيدالنار آفريز داشت اين مجموعه را زيديه ناميد. ارزش و جايگاه وي را مي توان در ميان ادبيات شاعران معروف ايران شناخت. ذکر احوال وي در کتب تاريخ حسامي، تاريخ رويختي، بهارستان آيتي، حديقه سنايي، ديوان اشعار عثمان مختاري و سيد حسن غزنوي، بزرگان قاين، کبريت الاحمر و رجال قاينات و برخي کتب ديگر آمده است. سيد حسن غزنوي از شعراي نامي ايران ۲۳۰ بيت از اشعار خويش را در مدح ابوالمفاخر سروده است. عثمان مختاري نيز در ۸۰ بيت ابوالمفاخر را مدح کرده است. ابوالمفاخر در ايام پيري از وزارت کناره گرفت و روانه قاين شد و سر انجام سال۵۵۰ هجري قمري از دنيا رفت.
موقعیت مکانی
بنای مقبره ابوالمفاخر به فاصله یک کیلومتری از جنوب شهر قائن در جوار گورستانی قدیمی واقع شده است.
منابع:
- فرمانداری قاینات
- fa.wikipedia.org
- birjand.irib.ir
