موزهٔ مردم شناسی فردوس در یکی از بناهای تاریخی فردوس، حمام خیروز، دایر شده است. این موزه در دو بخش طراحی شده که در بخش اول، آداب و رسوم محلی و مشاغل مربوط به حمام، همچنین حرفه های سنتی و قدیمی فردوس از جمله آهنگری، نمد مالی، حجامت و دلاکی و در بخش دوم، معماری و ساختار حمام به نمایش گذاشته شده است. همچنین موزه، شامل بخش هایی مانند اتاق نشیمن خانه، مطبخ خانه و نگارخانه نیز می باشد. مساحت زیربنای موزه فردوس، ۱٬۲۰۰ متر مربع و کل محوطه سازی آن ۲٬۵۰۰ متر مربع است. حمام خیروز، بنایی تاریخی است مربوط به دوره صفویه که پس از انتخاب این بنای تاریخی به عنوان محل موزهٔ مردم شناسی، مرمت و تبدیل به موزه شد. عملیات مرمت بنا که از سال ۱۳۸۶ آغاز شد، در تابستان سال ۱۳۹۱ به پایان رسید. موزه مردم شناسی فردوس در بر گیرنده آداب و رسوم قدیم فردوس، رسوم و مراسم ازدواج، حنابندان و حجامت در حمام، بادکشی، مشاغل قدیمی فردوش مثل تون بافی، پنبه زنی، ساخت کلاه نمدی و قالی بافی است که در قسمت حمام زنانه به معرض نمایش گذاشته شده است. این موزه در پشت ساختمان امامزادگان در ضلع جنوبی آن واقع شده است.
تاریخ ساخت بنای اولیه حمام خیروز به دوره صفویه بر می گردد که در سال ۱۳۳۵ بخش هایی به آن اضافه شده است. این حمام در زلزله سال ۱۳۴۷ به طور جدی آسیب دید و پس از آن غیرقابل استفاده و متروک بوده است. معماری حمام خیروز مانند حمام های سَردشت و کوشک در منطقه منحصر به فرد بوده و نکته جالب توجه آن اینکه حمام طوری طراحی شده که آب قنات وارد سربینه مردانه شده پس از عبور از طول سربینه زنانه از آن خارج می شود. این حمام دارای دو قسمت (زنانه و مردانه) کاملا مجزا بوده است و در منطقه تاریخی سادات این شهر قرار دارد.
منابع:
- irna.ir
- chtn.ir
- fa.wikipedia.org
- سازمان میراث فرهنگی و گردشگری
