حمام جهانیار

شهر تاریخی تون، از شهرهای بزرگ سرزمین خراسان محسوب می ‌شد که دارای پنج دروازه بوده و به عنوان یکی از بزرگترین شهرهای حکومتی نقش مهمی در اقتصاد منطقه ایفا کرده ‌است. شهر تاریخی تون در جنوب غربی شهر فردوس امروزی قرار گرفته ‌است. امروزه اهالی فردوس، این شهر تاریخی را با «شهر کهنه» می نامند.

در مورد تاریخ احداث و بانی آن اطلاعات دقیقی در دست نیست اما با توجه به شواهد معماری می توان گفت این بنا در اواخر دوره صفویه بنا گردیده است. در مجاورت حمام مسجدی نیز به همین نام وجود داشته که در جریان زلزله سال ۱۳۴۷ تخریب گردیده است.

حمام فاقد تزیینات خاصی است. تنها کالبد معماری حمام با ارتباطات فضایی، نوع طاقها، نورگیرها و پوششها به همراه آجر کاری خفته راسته در دیواره های پایینی سربینه میتواند از ویژگیهای زیبایی شناسانه بنا به حساب آید.

این حمام مطابق معماری حمام ها در اقلیم کویری و در عمق زمین جای دارد. از درب حمام که وارد می ‌شویم، حدود ۱۰ پله به ارتفاع ۲۵ سانتی‌ متر پایین می ‌رویم بعد از چرخش ۱۲۰ درجه در این حرکت که با تبحر معمارانه به انجام رسیده به سربینه حمام می ‌رسیم. در گوشه غربی گرمخانه پلکانی است که توالت ‌های حمام بزرگ در آنجا قرار گرفته و نوع پوشش آن نیز با سایر فضا متفاوت است.

حمام جهانیار با توجه به عکس های هوایی و پلان مربوطه دارای دو مسیر مجزا برای استفاده کنندگان زن و مرد بطور همزمان بوده است. استفاده از یک خزینه و ارتباط این خزینه با دو گرمخانه حمام کوچک و حمام بزرگ نیز قابل توجه است. معبری که از سمت شریان اصلی شهر و محله به درب و سردری می رسد ورودی حمام بزرگ بوده است و درب دیگر از شریان فرعی در محله انشعاب می گیرد که ورودی حمام کوچک است. آب حمام از طریق قنات سعد آباد تأمین می شده است.

مالکیت فعلی حمام جهانیار وقفی بوده و اکنون تحت نظارت اداره اوقاف است.

موقعیت مکانی
حمام جهانیار در جنوب غربی شهرستان فردوس در شهر تاریخی تون و محله عنبری در حوالی دروازه میدان واقع شده است. یا بعبارتی بین میدان موسی بن جعفر و میدان گلشن واقع شده‌ است.

منابع:
پایگاه میراث فرهنگی شهر تاریخی تون
fa.wikipedia.org
kojaro.com
farsnews.com