از رودخانه های دائمی با دبی پایه که همیشه جریان آب در آن وجود دارد و از منطقه شمالی کوه های شتری سرچشمه می گیرد رودخانه کال جنی است که از مناطق بسیار زیبای گردشگری شهرستان طبس است. با توجه به اینکه این رودخانه در مسیر خود اشکال فرسایشی بسیار جالب و زیبایی از جمله غارهای فرسایشی طبیعی، دودکش ها و تنور های جن و انواع فرسایش های آبی و بادی را در دیوارهای رودخانه خلق کرده است بسیار مناظر جالب و بکری دارد که شرایط مناسبی را برای گردشگری ماجراجویانه فراهم کرده است.
نام رمزآلود منطقه قصه‌ای برای خود دارد. کال جنی از دو بخش کال + جنی تشکیل شده است. کال به دره یا مسیر ایجاد شده به وسیله سیلاب ها و جریان آب گفته می شود. به این دلیل که ساکنان روستاها این محل را ترسناک و محل حضور جن ها می دانسته اند، بخش دومِ نام را به آن افزوده اند. این اثر شگفت انگیز با نام دره جنی نیز شناخته می شود.
طول مسیر کال جنی ۹ کیلومتر است. کال جنی شامل یک کال اصلی و کال های فرعی است. کال اصلی از نخلستان آغاز شده و به روستای ازمیغان میرسد. آب جریان یافته در کال اصلی که سر راهش گیاهان سبز را به جرعه ای آب مهمان می کند از چشمه ازمیغان آغاز می گردد. این آب در ادامه مسیرش وارد کانالی که به قنات می رسد شده و کال را ترک می کند. شگفتی های بی نظیر و خانه گبرها از همین مکان آغاز می شود.
اینجا با همه جای بیابان های اطرافش تفاوت دارد. اینجا آب عنصری نایاب نیست و در جای جای آن مشاهده می شود. آبشارهای کوچکی در اینجا هستند که محلی ها به آنها شُلَن می گویند. حوضچه هایی نیز تشکیل شده که تا ۱/۵ متر عمق دارند و جای خوبی برای تن به آب زدن و خنک شدن در گرمای این سرزمین است. با مهندسی شگفت آور، تونلی ساخته شده است که آب را به درون قنات هدایت می کند. در این محل فرسایش آب به اوج خود رسیده و نقوش و برجستگی ها، خلل و فرج عجیبی را در کف رودخانه ایجاد کرده است. بعد از این منطقه، دره خشک و بی آب و علف می شود. آب به داخل قنات هدایت میشود و دره از آب بی بهره می ماند. کمی دیگر که در مسیر دره به راه خود ادامه دهیم، در دیواره دره متوجه حفراتی میشویم. شاید در نگاه اول به نظر برسد که اینها نیز حاصل فرسایش طبیعت است، اما با کمی کنکاش درمی یابیم که اینها ساخته دست بشر هستند. در ارتفاع ۲ متری از سطح زمین چاه ورودی قرار دارد که با کمک یک همراه می توان به درون آن رفت. اگر از این چاه که حدود ۷-۸ متر ارتفاع دارد به وسیله جای دست ها و حفرات بدنه آن بالا برویم به تالاری برمی خوریم. در دو طرف این تالار دو دالان قرار دارد و هر کدام شامل چندین اتاق است. همه اینها به وسیله بشر و در دل دیواره این دره عجیب پدید آمده است. هنوز می توان رد تیشه معماران آن را بر در و دیوار اتاقک ها مشاهده کرد. طبق نظر کارشناس سازمان میراث فرهنگی تاریخ بنای این مکان به دوره ساسانیان برمی گردد و به نظر می رسد محل چله نشینی یکتا پرستان بوده است. اگر مسیر دره را باز هم به سمت انتهای دره ادامه دهیم به یک محل دیگر این چنینی برمی خوریم که بر اثر فرسایش سیلاب های موسمی، چاه و محل دسترسی از پایین دره به اتاقک های آن از بین رفته و دسترسی به آن را از راه پایین دره غیرممکن کرده است. در سال ۱۳۸۰ یک مربی صخره نوردی از فدراسیون کوهنوردی از بالای دره و به وسیله ایجاد کارگاه فرود به داخل آن رفته و مشاهدات وی حاکی از شباهت این محل با اتاقک های قبلی بوده است.
مسیر دسترسی:
برای رسیدن به کال جنی در 35 کیلومتری شمال طبس، باید مسیر روستای ازمیغان را درپیش گرفت، نرسیده به ازمیغان، پس از جدا شدن از جاده آسفالت و دوراهی استخر شاعر و طی حدود ۵ کیلومتر جاده خاکی به محل دره می رسیم. از دو مسیر می توان وارد این دره شد. یکی انتهای جاده خاکی که به واقع ابتدای این دره است و متصل به کوه است و دیگری میانه های این جاده خاکی که می توان از طریق یک شکاف ایجاد شده به وسیله فرسایش به درون دره راه یافت. ما راه ابتدایی را توصیه می کنیم. در این محل که متصل به کوه است چشمه آبی روان است که یک منطقه سرسبز را ایجاد کرده است. درختان در هم تنیده نخل که به صورت خودرو روییده اند و نیزار را می توان در اینجا مشاهده کرد.
دره دارای دیواره های بلند و پرشیب است که وارد شدن به آن می تواند خطراتی به همراه داشته باشد. برای دستیابی به کف دره نیازمند آشنایی به منطقه است که هرگز نباید به تنهایی در این کال قدم بزنید، حتی اگر به ارواح و جن هم اعتقادی ندارید!
منابع:
hamgardi.com
kojaro.com
mehrnews.com
birjand.isna.ir
