در حال حاضر چندین قلعه در شهرستان های مختلف استان خراسان جنوبی وجود دارد که از آن جمله می توان به قلعه بیرجند، قلعه فورگ، قلعه نهبندان، قله کوه قاین، قلعه کوه فردوس، قلعه شاهدژ نهبندان، قلعه برکوه سربیشه، قلعه درخش، قلعه طبس مسینا، قلعه دختر بشرویه، قلعه کل (حسن صباح) اسدیه و دیگر قلعه ها اشاره کرد.
هر یک از این قلعه ها، فرهنگی به قدمت تاریخ را دلهای خود جای داده است.
یکی از قلعه های معروف خراسان جنوبی قلعه باغ مود سربیشه است. باغ و قلعه مود در روستاي مود، در سی كيلومتري شرق بيرجند قرار دارد. اين بنا با مساحت 60270 متر مربع داراي يك حصار و بيست برج مدور است كه با فاصله هاي مشخصي در حصار باغ قرار دارند.
حصار این باغ دارای 20 برج مدور با فواصل مشخص از یکدیگر است. علاوه بر این برجها یک خندق به عرض تقریباً 10 متر دور تا دور حصار حفر شده که دفاع از قلعه را آسانتر می نموده است. مصالح استفاده شده در ساخت حصار و برج ها خشت و چینه است که البته حدفاصل چند رج آجر کار شده تا سبب افزایش استحکام حصار و برج ها شود.
در مركز اين باغ عمارتي قرار دارد كه ويژگي هاي معماري آن متعلق به معماري اواخر دوره قاجار و اوايل پهلوي است. همچنین در بنای عمارت تزئیناتی شامل قرنیزهای گچی که البته به عنوان سر ستون نیز محسوب می شود به چشم می‌خورد. در داخل قلعه بقایایی از یک بنای قدیمی که عمارتی تشریفاتی بوده بر جای مانده و شامل چند ایوان، بقایای یک هشتی، راهروها و اتاق ها است. اين بنا بر روي سكويي به ارتفاع حدود يك متر از سطح زمين هاي اطراف ساخته شده است. ورودي بنا داراي يك ايوان با دو ستون قطور چهار ضلعي است. بر روی دیوار ها و طاقنماهای ایوان عمارت تزئینات بسیار هنرمندانه نقاشی روی گچ با نقوش اسلیمی و گل و بوته و نقش پرندگان دیده می شود. عمارت اصلی در شمال باغ و در دو طبقه ساخته شده و طبقه همکف آن با تعدادی اتاق و راهرو به عنوان فضاهای خدماتی و انبار استفاده می شده و هیچگونه تزیینی ندارد. در طبقه اول بنا تالار آینه با تزیینات گچبری شامل نقش سردیس حیوانات، گل و گیاه و اسلیمی های مختلف دیده می‌شود. با توجه به وجود تالار آیینه و همچنین اتاق بزرگ دیگری در سمت شرقی ساختمان که دارای تزئینات گچی برجسته ای می باشد می توان دریافت که این بخش مخصوص پذیرایی از میهمانان و محلی برای زندگی حاکم و خانواده اش بوده است. حوضخانه و بناهای وابسته به آن در شرق و یک حمام و تعدادی اتاق که به عنـوان سکونت و انبار استفاده می شـده است در ضلـع جنـوبی مجموعه قرار دارد. نقشه اين بنا به گونه اي طراحي شده است كه با تعبيه درهاي متعدد دستيابي به فضاهاي گوناگون به راحتي صورت مي گيرد. اكثر اتاق ها بخاري ديواري دارند. مطبخ بنا در گوشه جنوب شرقي آن قرار دارد. در مقابل عمارت، يك استخر درست در وسط خيابان اصلي ديده مي شود. باغ داراي دو خيابان اصلي است كه در مركز يكديگر را قطع مي كنند و درست در همين قسمت عمارت مركزي باغ واقع شده است. درختان باغ به طور عمده شامل کاج، سپیدار و درختان میوه شامل زرد‌آلو ، زرشک و غیره است. این مجموعه گنجینه ای ارزشمند از تزئینات وابسته به معماری را در خود جای داده است.
ورودي اصلي باغ در ميانه ضلع شمالي آن قرار دارد و در دو طرف ورودي، دو برج و دو اتاق كوچك جهت سكونت نگهبانان ديده مي شود.
منابع:
میراث فرهنگی استان خراسان جنوبی
irandeserts.com
farsnews.com
