در مناطق کویری ایران همیشه یکی از مسائلی که ساکنان منطقه با آن دست به گریبان بودند تامین آب بود. همین موضوع باعث بالا رفتن ارزش آب در این مناطق شد و همیشه احترام و ارزش خاصی برای آن قائل بودند. علاوه بر این به فکر راه چاره ای بودند تا این مشکل را بر طرف کنند؛ این موضوع باعث ساخت مکان هایی با نام آب انبار شد. برای این منظور، در سرایان واقع در استان خراسان جنوبی، آب انبار های متعددی ساخته شده است. بسیاری از این سازه ها توسط اشخاصی به صورت وقف احداث شده اند. مضامین وقفنا‌مه های آنها که اغلب به صورت سنگ نوشته ظاهر شده اند علاوه بر معرفی بانیان بنا، توانسته تا حدودی مسائل سیاسی، اجتماعی و فرهنگی آن دوره را نیز بیان کند. نیاز ضروری به آب در منطقه سرایان استان خراسان باعث ساخت ۵۷ عدد آب انبار در این ناحیه شده است. یکی از این آب انبارها، آب انبار آهنگران است
آب انبار آهنگران در داخل محدوده بافت تاریخی شهر سرایان و نزدیک مسجد آهنگران واقع شده است. این بنا در وضعیت موجود شامل پلکان ارتباطی از سردر به پاشیر، پاشیر، مخزن و پوشش مخزن است. بنا دارای سردر ورودی بوده که به علت تعریض کوچه تخریب شده و یک ردیف پلکان جدید بصورت عمود بر پلکان اصلی طراحی شده تا دسترسی به جهت پلکان اصلی و پاشیر از این طریق ممکن باشد. فضای مخزن با پلان دایره که محل ذخیره آب است، در انتهای محور اصلی بنا و در جبهه جنوب غرب آن قرار گرفته است. پوشش فضای مخزن گنبدی است که با آجر و بصورت گردچین اجرا شده. است. آب انبار آهنگران داراي کتيبه اي در قسمت بالاي طاق به سمت پاشير است که جنس آن از سنگ خاکستري رنگ و روش اجراي نگارش آن به صورت حکاکي است. شکل اين لوح سنگي به صورت مستطيل و در قسمت بالاي آن مثلثي است و متن آن را در حاشيه اي جدول کشي و بدون تزيين حکاکی کرده اند. با استناد به سنگ لوح موجود در بالای پلکان ورودی بنا، این آب انبار در زمان حکومت شاه سلیمان صفوی (۱۰۷۷ الی۱۱۰۶ ه.ق) بنا شده است. در بالای پلکان ورودی آن کتیبه ای با این متن وجود دارد: «در ايام پادشاه جمجماه، ملائک سپاه شاه سليمان الصفوي الموسوي بنا کرد، اين بقعه خير جناب مرحمت پناه حاجي حمزه خلف مرحمت پناه ميرزا… محمد سراياني سنه». در اين سال ها بر روي سردر اين آب انبار، حياطي را به وجود آورده اند. گنبد اين آب انبار، بر روي منبعی دایره ای قرار دارد که تقريبا می توان گفت شکل آن به صورت مخروطی است. اين منبع نيز همانند ساير آب انبارهاي مشابه، داراي تنبوشه و دريچه هايي جهت هدايت آب به درون منبع است. این بنا نیز جزو آب انبارهایی است که ازسلامت زیادی برخوردار بوده و هنوز امکان استفاده از آن وجود دارد و در حال حاضر به عنوان آب انبار استفاده می گردد.
منابع:
- chtn.ir
- mrbilit.com
