فورگ روستایی در ۱۰۷ کيلومتري جنوب شرقي بيرجند و ۱۰ کيلومتري مركز شهرستان با ۱۹۵خانوار و ۸۲۳ نفر جمعيت در دهستان درميان از دهستانهاي شهرستان درميان واقع شده است. اين روستا كاملا در دامنه كوه مومن آباد واقع شده و داراي آب و هواي سرد كوهستاني مي باشد و جزء مناطق ييلاقي خراسان جنوبي بشمار مي رود. فورگ به لحاظ دارا بودن يكي از قلعه هاي بسيار زيبا و ارزشمند ايران از اهميت خاصي در منطقه و خراسان جنوبي برخورداراست. فورگ به تجربه آدمی عمق تازه می بخشد و اين تجربه که تجربه اي شادي آور، سوداگر و شورانگيز و همراه با احساس تعلق است با وجود پيچيدگي کلي كه در مجموعه بافت وجود دارد از جلوه اي ويژه و ديدني برخوردار است اين بافت كه برروي كوه ودر دورتا دور قلعه اي عظيم شكل گرفته و در طول دره حاصل از كوهها پيش رفته است به فورگ سيمايي رويايي و غير قابل تصور داده است. قلعه به همراه برج هاي مختلف بلند خود از دور دست بر فراز كوه خودنمايي مي كند و در جهت يابي كمك شاياني كرده است. همه اطراف فورگ را دشتهای وسیع با باغستانهاي زرشک احاطه کرده و هر منظره اي در اينجا يا به قلعه ختم مي شود. تاریخ فورگ بسیار دیرینه تر از دژی است که در سده دوازدهم قمری ساخته شده است. کوه ها نیز مانند باروهای طبیعی، فورگ را نگهبانی می کنند. ایوان خانه ها و درگاه‌ه ای خوش نقش آنها نیز از دیگر ویژگی های کم مانند فورگ است. کوی های روستا که همگی کوچه هایی آجرفرش با دیوارهایی کاهگلی هستند با نامهای سرده، پایین ده، چهکاب و بلال شناخته می شوند. کهن ترین کوی فورگ سراوان نام دارد که همسایه دیواربه دیوار دژ است.
تاریخچه
فورگ از نظر تاریخی يکي از کهن ترين آباديهاي شهرستان درميان است كه با توجه به سنگ نوشته هاي بدست آمده از فورگ آنرا به مظفر كيقباد کیانی نسبت مي دهند. برروی یکي ازسنگ نوشته هاچنين آمده است: یا ا… به ناخن سنگ برکندن زکهسار به از حاجت به نزد ناسزاوار فی تاريخ ۳۰۷ به خط العبد مظفركيقباد نصره. وجود این سنگ نوشته و سنگ نوشته های ديگري که درفورگ وجود دارد حکايت از قدمت طولاني اين روستا دارد.
وجه تسميه فورگ
در وجه تسميه فورگ چنين آمده است كه فورگ به دليل اينكه توسط فرزند كيقباد بنا شده است لذا به آن پوركيقباد مي گفتند كه بعدها پس از اينكه اعراب به ايران آمدند به فوركيقباد تغيير نام پيدا كرد وپس از آن به "فورك" ودر انتها به فورگ تغيير نام داد كه امروزه اين روستا را به اين نام يعني فورگ مي شناسند.
اقتصاد و محصولات
شغل اكثر مردم اين ناحيه كشاورزي و باغداري است و دامداري شغل دوم آنها محسوب مي شود. زرشك مهمترين محصول آنان و شاخصه اين مناطق مي باشد. پیرامون فورگ دشتهای پهناوری از باغستانهای درختان سرخ‌رنگ زرشک است. بعبارتی فورگ را با زرشک ممتازش می شناسند. زرشک فورگ یک ویژگی دیگر هم دارد که بی دانه است. در فورگ درختان توت نیز یافت می شود.
جاذبه های گردشگری
قلعه فورگ، حمام و حوض میرزا، فورگخانه سرورامیاري، فورگخانه آقاي شهابي، خانه آقای داوداسماعیلي، سنگ نوشته ها و بافت تاريخي.
قلعه تاریخی فورگ
قدمت بنا به دوره افشاریه می رسد و با شماره ۳۴۵۰ در تاریخ ۲۸/۱۲/۷۹ به ثبت رسیده است. ساخت این بنا با توجه به اسناد موجود در کتاب دیوان لامع نوشته محمدرفيع بن عبدالکريم درمياني در سال ۱۱۶۰ ه.ق در زمان حكومت نادر شاه افشار به وسيله ميرزا بقاخان كه از طرف نادر شاه به عنوان حاكم منطقه تعيين شده بود شروع و پس از وي توسط پسرش ميرزا رفيع خان به پايان رسيد. در زمان حكومت شوكت الملك بر منطقه بيرجند و قائنات، حاكم قلعه دست به شورش زد كه اين عمل باعث تخريب قلعه گردید. اين قلعه داراي پلان نامنظم بوده كه مهمترين عامل شكل دهنده قلعه شكل خاص كوه و توپوگرافي آن است. فضاي داخلي قلعه از سمت شرق به غرب داراي سه قسمت اصلي است بخش اول در سمت شرق شامل انبار علوفه، محل زندگي خدمه، محل نگهداري احشام و حوض انباري به مساحت ۱۲۶ متر مربع و به ارتفاع ۴ متر مي باشد كه گنجايش ۳۷۸ متر مكعب آب را داشته است. بخش دوم كه در فاصله ۵۰ متري از محل زندگي احشام احداث شده به محل نگهداري آذوقه و تداركات نظامي و محل سكونت سربازان اختصاص دارد. سومين بخش كه حالت مركزيت قلعه را داراست در دو طبقه احداث شده كه محل سكونت حاكم و نزديكانش بوده و مرتفع تر از ساير قسمتهاي قلعه بوده است. قلعه داراي ۱۸ برج مدور جهت نگهباني بوده و بيشتر مصالح بكار رفته در قلعه سنگ؛ آجر، خشت، گچ، آهك و ساروج بوده است. بناي قلعه طوري احداث شده كه بر كل روستا و راههاي ارتباطي پيرامون منطقه اشراف داشته است.
موقعیت مکانی
فورگ درست در مرکز دو شهر درمیان و بیرجند جای دارد و ۱۰ کیلومتر دورتر از شهر اسدیه، مرکز شهرستان درمیان است. این فاصله چنان اندک است که می توان فورگ و اسدیه را همسایه و بهره ور از یک اقلیم دانست. فورگ از قائن و سربیشه، دو شهر دیگر خراسان جنوبی، نیز چندان دور نیست.
منابع:
- فرمانداری درمیان
- fa.wikipedia.org
