عمارت پناهی شامل دو منزل بوده که در محله میان ده و در دوره صفويه و تيموري ساخته شده است و در ضلع جنوبي مسجد ميان ده واقع گرديده است.
بنای دوره صفوی
خانه دوره صفویه بصورت دو صفه اجرا گردیده و داراي دو ايوان تابستاني و زمستاني مي باشد . در ورودي بنا که در ضلع شمالي قرار گرفته داراي گل ميخها و کوبه هاي منحصر بفردي مي باشد كه داراي زيبايي خاصي است. از ورودي بنا ديد مستقيم به اندروني خانه وجود ندارد و بعد از گذر از راهروي پر و پيچ و خم به داخل حياط راه پيدا مي كند. اين خانه داراي سردابي بوده كه در زير ايوان تابستاني و تقريباً با ابعاد ايوان قرار گرفته، در قسمت ايوان تابستاني بادگيري وجود داشته كه باد خنك را به داخل ايوان هدايت مي نموده در حال حاضر تنها دريچه ورود بادگير به داخل ايوان موجود مي باشد و خود بادگير تخريب شده است. این بنا همچنین داراي حوضخانه اي در ضلع جنوب غربي بوده که داراي بادگير و کلاه فرنگي و حوض آب در كف فضا مي باشد. مانند اکثر بناهای تاریخي منطقه گرم و خشک مطبخ اين بنا نيز در مجاورت فضاهاي زمستاني واقع گرديده است. از نظر تزئینات این بنا تنها در قسمت کلاه فرنگي اتاق حوضخانه تزئينات مختصري ديده مي شود. مهتابی این بنا با توجه به ابعاد آن از موارد برجسته معماري سنتي خانه مي باشد.
بنای دوره تیموری
خانه مجاور دوصفه که نسبت به آن قدیمی تر نيز مي باشد در دوره تيموري و به شيوه چهارصفه ساخته شده است. سردر این بنا بسیار زيبا و تو رفته نسبت به سطح معبر است همچنين داراي دو سکوي پيرنشين و تزئينات قاب بندي و گچبري بسيار زيبايي است که پس از عبور از آن و گذشتن از يك راهرو ال مانند به يك حياط با پلان مربع مي رسيم كه در سمت شمالي آن دو ورودي و در قسمت غربي آن نيز يك ورودي ديده ميشود در ضلع غربي نيز تنها يك راه پله به چشم مي خورد و در ضلع جنوبي نيز آثاري يك اتاق با تزئينات دوران تيموري دیده می شود كه بنا به شواهد موجود كاربري آشپزخانه داشته است. همچنين در اين حياط و در روي پايه ها تزئينات گچبري با نقوش اسليمي به چشم مي خورد. ورودی که در ضلع غربی اين حياط ديده مي شود مربوط به اتاق بادگير و زيباترين اتاق اين بخش ميباشد. يک بادگير هفت چشمه با تزئينات گچي زيبا بر فراز اين اتاق قرار گرفته كه داراي تكنولوزي ساخت جالب و در نوع خود كم نظيري است و به اين صورت است كه بر خلاف ساير بادگير ها داراي خويشخان نيست و كانال آن از داخل ديوار تعبيه شده و در كف داراي روزنه هايي است كه باعث تعديل دما و جريان هوا مي شود. اين اتاق داراي تزئينات كاربندي و گچبري با نقوش اسليمي است همچنين داراي ۱۳طاقچه با تزئينات قاب بندي مي باشد و پوشش آن نيز از نوع منحني است. اتاق بادگیر دارای ورودي ديگري به يک فضاي چهار صفه نيز در ضلع شمالي خود مي باشد، اين فضاي چهار صفه جزو زيباترين و بکرترين نمونه هاي معماري مسكوني دوره ي تيموري است كه در چهار طرف آن چهار قوس تيزه دار از نوع پنج او هفت قرار گرفته كه يك پلان چليپايي را به وجود آورده و همچنين بين هر دو قوس يك پندنتيو نيز كار شده كه زيبايي خاصي به اين اثر بخشيده است و در بالاي قوسها نيز تزئينات گچي به چشم ميخورد. ضلع جنوبی این حياط اتاق به بادگير و يک اتاق ديگر با پلان مستطيل با پوشش تخت مرتبط است که اين اتاق مستطيل شكل داراي يك شومينه و تعداد ۱۰ طاقچه نيز ميباشد و در ضلع يا ايوان غربي كه پوشش آن منحني است به يك اتاق بادگير ديگر متصل است كه بادگير اين اتاق دو چشمه و نسبت به بادگير ياد شده در فوق ساده تر است. پوشش در اين قسمت تخت و تعداد طاقچه ها در آن به ۸ مي رسد همچنين اين اتاق به يك اتاق كوچك ديگر كه پلان آن مربع شكل و پوشش آن تخت مي باشد متصل است و تعداد طاقچه ها درآن ۶ عدد مي باشد. ايوان شمالي با پوشش منحني است و به دو اتاق نيز راه دارد كه پوشش هر دوي آنها تخت است و همچنين در اين بخش به قسمت صفوي بنا متصل ميشود و در ضلع شرقي يك تك اتاق قرار گرفته كه پوشش آن تخت و تعداد طاقچه هاي آن ۴ عدد مي باشد.
منابع:
- فرمانداری بشرویه
- isna.ir
- boshruyeh.ir
