برج های گذرخانی از سه برج با فاصله حدود یکصد متری از یکدیگر ساخته شده اند. این برج ها بخشی از محوطه باستانی کیابک فیروزکوه هستند که علاوه بر آنها، برج مزداران Mazdaran هم در نزدیکی روستایی به همین نام وجود دارد. جنس این برج ها از سنگ و ساروج است. وجود لاشه سنگ هایی که در سیمین دشت و کنار رودخانه حبله رود به وفور وجود داشته، کار تهیه مصالح اولیه این بناها را راحت کرده بودند. برج های سنگی گذرخانی ثبت ملی شده اند و در پرونده ثبتی میراث فرهنگی، قدمت آنها را به قرن پنجم یا نهایتا ششم هجری نسبت داده اند. لازم به ذکر است اطلاعات موثقی در رابطه با فرد یا افرادی که در این بناهای آرامگاهی دفن شده اند وجود ندارد.
برج جنوبی
بر اساس مسیری که در متن ذکر شده ابتدا به برج جنوبی می رسید که تنها پی و پایه آن باقی مانده است و با وجود مرمت، تنها نشانه های کوچکی از یک برج قدیمی دارد. برج سنگی جنوبی در تاریخ ۷ مهر ۱۳۸۱ با شمارهٔ ثبت ۶۳۴۸ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
برج شمالی
برج سنگی شمالی که در تاریخ ۵ آذر ۱۳۸۰ با شمارهٔ ثبت ۴۴۰۹ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است در میان یک باغ شخصی محصور شده و به نسبت دو برج دیگر، از نظر ظاهری کامل تر است. اما متاسفانه داخل این برج به محلی برای انبار وسایل تبدیل شده و دیوار و گچکاری ها پر از یادگاری و آسیب های فیزیکی است. در گشت و گذاری که زرین دشت و سیمین دشت خواهید داشت یا زمانی که می خواهید به سمت غار رود افشان یا دریاچه آهنک بروید، این برج در نزدیکی مسیر شماست که ارزش دیدن نیز دارد.
برج میانی
برج میانی که از کنار جاه به خوبی مشخص است، یک برج سنگی بر روی تپه ای بلند است. برج میانی گذرخانی در بین برج های آرامگاهی فیروزکوه عظمت و شکوهی خاص دارد. بنای این برج بسیار شبیه برج ˈطغرلˈ ری دایره ای شکل است که در عمق تپه تعبیه شده و دارای دو طبقه است. طبقه زیرین آن که در دل تپه قرار دارد، دارای طاق بیز بوده و سقف آن، کف برج اصلی را تشکیل داده است. درب طبقه زیرین در سمت شمال تعبیه شده که هم اینک مسدود است. نمای داخلی برج شامل ده طاق نمای دو طبقه بسیار زیبا است که موزونی خاص به بنا بخشیده است. در هیچ یک از برج های آرامگاهی فیروزکوه عظمت، شکوه و فنون معماری این برج به کار نرفته و از این بابت یک استثناء است و بخصوص صفحه ای که برج بر روی آن احداث شده قابل تامل و مطالعه است. درون برج طاق نماهای هنرمندانه ای تعبیه شده که در گرادگرد آن به چشم می خورد. برج سنگی میانی روستای گذرخانی نیز مربوط به سدهٔ ۵ و ۶ ه. ق. است و در تاریخ ۵ آذر ۱۳۸۰ با شمارهٔ ثبت ۴۴۰۸ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. در حال حاضر گنبد اصلی برج میانی تخریب شده و از دور شبیه به یک مناره یا میل قطور به نظر می رسد. برج میانی گذرخانی تسلط خوبی بر روی بخشی از سیمین دشت دارد و از کنار آن، برج شمالی هم دیده می شود.
قلعه
در کنار این برجها قلعه گذرخانی که مربوط به دوره هخامنشی است از جاذبه های این منطقه است و این در تاریخ ۷ مهر ۱۳۸۱ با شمارهٔ ثبت ۶۳۳۹ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
مسیر دسترسی
برای رسیدن به مجموعه برج های گذرخانی باید از تهران وارد جاده فیروزکوه شده و نرسیده به این شهر، با رسیدن به سید آباد از جاده اصلی خارج شوید. یک تابلوی بزرگ در خروجی سید آباد وجود دارد که شما را به سمت سیمین دشت هدایت می کند. روستای مشهد فیروزکوه، کلاک، حصاربن و محمود آباد در این مسیر قرار دارند. برای بازدید از غار معروف رود افشان نیز از همین مسیر باید استفاده کنید. نرسیده به سیمین دشت، به سه راهی زرین دشت می رسید که باید مسیر را به سمت چپ خود و در جهت روستای خرم دشت ادامه دهید. همانطور که از اسامی آبادی های منطقه مشخص است، شما در میان دشت سرسبز و حاصلخیزی هستید. در عین حال زرین دشت و سیمین دشت یکی از زیباترین مناظر زمین شناسی ایران را پیش چشم شما به نمایش می گذارد.
منابع:
- fa.wikipedia.org
- firuzkuh-dimeh.blogfa.com
- yjc.news
