قره تپه شهریار

آدرس:
تهران، شهریار
زمان بازدید:
آزاد
تعطیلی هفته
ندارد
تعطیلات سالانه
ندارد
بلیط ورودی
رایگان
بلیط اتباع خارجی
رایگان
چکیده: قره تپه شهریار

قره ‌تپه با هفت هزار سال قدمت از مهم‌ ترین آثار باستانی شهرستان شهریار در استان تهران به شمار می ‌رود. قره‌ تپه، شناسنامه تاریخی و افتخار فرهنگی این شهرستان است که قدمت آن به پنج هزار سال پیش از میلاد مسیح بازمی‌ گردد. این منطقه از مناطقی است که انسان ‌های غارنشین پس از خروج از غار، زندگی یکجا نشینی را در آن آغاز کرده ‌اند. یکی از نکات قابل ‌توجه در این محدوده، فرآیند هدایت آب در قره ‌تپه است که مؤید توانمندی ساکنان این منطقه در حوزه معماری و مهندسی و حاکی از برخورداری آنها از سیستم فاضلاب در هفت هزار سال گذشته است. مشابه آثار و اشیای به ‌دست ‌آمده از این محدوده در کشورهای ایتالیا و اسپانیا نیز کشف شده است که در آنها نیز بنام قره تپه معروف است. این مکان تاریخی در ۲۷ دی ‌ماه سال ۷۷ به شماره ۲۲۵۴ به ثبت آثار ملی ایران رسیده است.

مشخصات کلی
نام
قره تپه شهریار
قدمت
دوره نوسنگی
پیشنهادات
آثار و نمونه های مشابه
آثار تاریخی چشمه علی شهر ری، تپه زاغه قزوین و سیلک، آثار باستانی قره تپه ایتالیا و اسپانیا
فعالیت مناسب برای یک روز بارانی؟
مسیر دسترسی
آدرس
تهران، شهریار
امکانات
دسترسی به وسایل نقلیه عمومی
توضیحات بیشتر
0
متن کامل: قره تپه شهریار

قره تپه که در ۳۶ کیلومتری جنوب غربی تهران و از نظر جغرافیایی در جهت مخالف چشمه علی قرار گرفته است از نخستین روستاهای ایران در گذشته‌ های دور به شمار می ‌رود و میزبان انسان ‌هایی بوده که رویه‌ ای جدید از زندگی را پس از خروج از غار در این منطقه در آغاز کرده اند. کاوش های انجام شده تشابه این دو تمدن باستانی را از لحاظ قدمت نشان داده و سابقه سکونت را در آن ۴۵۰۰ تا ۵۰۰۰ سال پیش از میلاد نشان می دهد. کاوش های انجام شده نشان از وجود تشابهات تمدنی با چشمه علی شهرری، تپه زاغه قزوین و سیلک دارد.

حفاریهای قره تپه درسال 1957 میلادی (اواخرپاییز ۱۳۳۶ شمسی) به مدت دو هفته توسط باستان شناس انگلیسی تئودور برتون براون انجام گرفت. او برای بررسی اهمیت این سایت تنها به حفر چند گمانه آزمایشی اکتفا کرد و علیرغم دستیابی به نتایج فوق العاده درخشان، هرگز موفق به ادامه کار نشد. برتون براون در طی کاوشهای خود به حجم زیادی از قطعات سفالی و ظروف کامل دست یافت که از زیبایی هنری فوق العاده ای برخوردار بودند. دولت ایران پس از دریافت ظروف سالم به او اجازه داد تا قطعات خرد شده را با خود ببرد و به این ترتیب براون با بهم چسباندن قطعات و مرمت آنها در انگلستان موفق به احیای ظروف کاملی شد که اکنون در موزه های منچستر، اشمولین و بیرمنگهام نگهداری می شوند. ظروف سفالین قره تپه از ارزش هنری فراوانی برخوردارند و هم اکنون درموزه ها و مجموعه های خصوصی مختلف جهان نگهداری می شوند. تاکنون درباره این آثار مقالات تخصصی فراوانی به چاپ رسیده است که یکی از جامع ترین آنها (به قلم خانم ی.ملکی ) میباشد که سفالینه های قره تپه را چنین توصیف می کند: اکثر سفال ها دست ساز و خشن هستند ولی برخی از نمونه ها از خمیر ظریفتری برخوردار بوده اند. سفالینه ها، لعاب گلی غلیظی دارند. متداولترین اشکال در میان این ظروف عبارتند ازفنجان ها، کاسه ها، لیوان ها، ظروف دسته دار سبد مانند و کاسه هایی که در قسمت لبه، آب شره ای کوتاه دارند. نقوش تزئینی عمدتا طرح های هندسی و خطوط منقطع هستند. از نقش نمادین و بز کوهی برای تزئین ظروف استفاده گسترده ای به عمل آمده و روی یکی از لیوان ها نقش نمادین زرافه کشیده شده که چنین طرحی در نوع خود بی نظیر است.

برتون براون نتایج حفاریهای آزمایشی خود را طی چند مرحله منتشر ساخت. بر اساس گزارش و جمع بندی نهایی وی که در سال 1979 به چاپ رسید، قدمت این محوطه تاریخی به هزاره پنجم قبل از میلاد و دوره نوسنگی میرسد. براون احتمال داده است که بخش غربی این منطقه، محل زندگی اهالی این روستای باستانی و بخش شرقی، گورستان آن بوده باشد. او نوشته که دیوارها از خشت های دستی و بدون پی سازی بنا شده اند . این خشت های هفت هزار ساله اغلب ابعاد ۱۰ در ۲۰ سانتی متر دارند ولی از نمونه های بزرگتری نیز در ساخت دیوارها استفاده شده است. نقش اثر سه انگشت سازندگان خشت ها به صورت فرو رفتگی بر سطح آنها دیده می شود و احتمال می رود که خشت ها را پیش از کاربرد در کوره هایی با حرارت نه چندان زیاد تا حدی پخته باشند. ظاهرا این مردم خانه های خود را چسبیده به هم و بدون فاصله می ساخته اند. براون در حفاریهای آزمایشی به بقایای دیوار چینه ای در راستای ((شمال غربی -جنوب شرقی )) با ضخامت ۱۲۰ سانتی متر بر خورد که به گمان او بخشی از بارو یا سازه دفاعی پیرامون روستا را تشکیل می داده است. روی برخی از دیوارها هنوز آثار اندود کاهگلی که به رنگ اخرایی رنگ آمیزی شده بود، دیده می شود .کف اتاق ها را نیز به همین شیوه به رنگ سرخ در آورده اند. طی این کاوش ها کاسه هایی به دست آمده است که در آن آثاری از گل اخرا باقی بود و بی شک می توان آنها را از کهن ترین وسایل شناخته شده رنگ کاری ساختمان دانست.

در قره تپه همچنین بقایایی از کهن ترین تنورهای پخت نان از جنس سفال یافت شده است. به گفته براون دقت و مهارت زیادی در ساخت این تنورها بکار رفته است. جدار آنها را از کف به سمت دهانه طوری شیب دار ساخته بودند که به راحتی بتوان خاکستر بازمانده از سوخت را به بیرون تخلیه  و در بخش تعبیه شده در جلوی آتشخان ریخت. براون می گوید امروزه از صفحات فلزی موسوم به ساج برای پخت نان استفاده می شود ولی ساکنان باستانی قره تپه هنوز تا کشف فلز فاصله زیادی داشتند. یکی از نوآوریهای مهم شهر سازی در قره تپه، ساخت نخستین مجرای دفع گند آب یا فاضلاب سکونتی است. آنان با ساخت نوعی اگو در محوطه روستا پساب های زیستی را به خارج از محل سکونت خود منتقل می کرده اند. در فهرست آثار کشف شده از قره تپه به ابزارهای سنگی دوره نئولتیک، برخی ادوات استخوانی، تعدادی مهره و قطعاتی از دیواره کوره ها بر می خوریم که همراه با ظروف و سفالهای مکشوفه، ماده لازم برای مقایسه این محوطه باستانی با سایر مراکز اولیه سکونت در فلات ایران و مناطق مجاور بدست میدهند.

سفالهای قره تپه مشابهت کاملی با سفالهای چشمه علی ری دارند. در جریان حفاری یک کاسه پایه بلند بدست آمده که پس از بازسازی ظرف شسته و برای خشک شدن کنار یک بخاری برقی گذاشته شد، پس از چند دقیقه تمام فضای اتاق با بویی شبیه گل یاس آکنده شد که احتمالا گل هایی را در آب ریخته و تکان می داده اند تا عصاره گل با آب مخلوط شود سپس این آب را داخل کاسه می ریختند اگر این کار در یک دوره زمانی مکرر انجام می شد مقداری از عصاره گل جذب سفال شده و شستن و خشک شدن مجدد کاسه میتواند باعث پیچیدن بوی عطر حتی پس از هزاران سال گردد. اگر این تفسیر درست باشد روشنگر این است که مردم آن زمان چیزی شبیه به عطر اولیه را دوست داشتند. مشابه این آثار در کشورهای اسپانیا و ایتالیا نیز کشف ‌شده که در این مناطق نیز تحت عنوان قره تپه از آن یاد می شود و این امر موید وجه اشتراک تاریخی و فرهنگی میان اقوام ساکن در این نقطه از شهریار و گروه های ساکن در محدوده قره تپه کشورهای مذکور در آن مقطع تاریخی است.

گرچه آثاری از دفن مردگان در بخش مسکونی قره تپه بدست آمده ولی ظاهرا عمده تدفین ها را در قسمت غربی آن انجام میدادند. اجساد را به حالت دو زانو می خواباندند طوری که ساق پا زیر ران و عمود بر ستون فقرات قرار بگیرد و دستها را در امتداد بدن مرده جای میدادند. موردی یافت شده است که دست ها روی صورت قرار گرفته بودند و بقایای اسکلت دیگری به دست آمده است که آن را سوزانده بودند. گر چه اطلاعات چندانی از باورهای اعتقادی این مردم در دست نیست ولی معمولا همراه با اجساد، ظروف سفالین متعددی را دفن می کردند. تا قبل از اصلاحات ارضی، برآمدگی این تپه کاملا مشهود بود و بعد ها کشاورزان خاک این تپه را به عنوان شوره به باغ های اطراف تپه منتقل کرده اند وامروزه دیگر اثری ازاین تپه باستانی بر جای نمانده است.

 

منابع:

  • شهرداری شهریار
  • mehrnews.com
شما هم می توانید در این مورد نظر دهید: