عروسک ها ابزارهایی قدرتمند و کارآمد هستند که می توانند به عنوان سفیران فرهنگی در مورد پیشینه تاریخی و فرهنگ و آداب و رسوم مناطق مختلف هر نقطه از جهان اطلاعات مفیدی در اختیار ما قرار دهند. بی شک با به کارگیری و استفاده از قابلیت های عروسک ها می توانیم خود و دیگر مردمان را بهتر و دقیق تر بشناسیم که این خود زمینه ایجاد دوستی و همدلی و صلح جهانی است.
نخستین بار در سال ۱۳۹۳ دو کلکسیونر کشورمان موزه عروسک های ملل را بعنوان موزه ای خصوصی با ۷۰۰ عروسک،، با مجوز رسمی از سازمان میراث فرهنگی در روز جهانی صلح در تهران تاسیس کردند. تلاش آقایان مسعود ناصری دریایی و علی گلشن و حمایت خانم فریده ناصری دریایی در این زمینه می تواند الگویی برای فعالیتهای فرهنگی و هنری باشد.
این موزه از سال ۱۳۹۵ با پشتیبانی "گروه حامیان موزه عروسک های ملل"، "موسسه فرهنگی خانه دوستان آشنا" و "برنامه کمک های کوچک تسهیلات محیط زیست جهانی" به کار خود ادامه داد. این موزه خصوصی تنها یک سال بعد از بازگشایی جایزه موزه داران برتر سازمان میراث فرهنگی را از آن خود کرد و از سال ۱۳۹۴ تا ۱۳۹۶ جایزه موزه برتر ایکوم (شورای بین المللی موزه ها) را به خود اختصاص داد. موزه عروسک های ملل مکانی برای آشنایی کودکان، نوجوانان و خانواده ها با عروسک ها و فرهنگ ملل مختلف ایران و جهان است. بازدید کنندگان در این موزه با آداب و رسوم، شیوه زندگی، قصه ها و افسانه ها، پوشاک و دیگر عناصر فرهنگی کشورهای مختلف آشنا می شوند.
ویترین های کوتاه این موزه عروسکهای رنگارنگی از چوب و پارچه و نخ و پوست بلال و... را در خود جای داده اند. اینجا هر ویترین و عروسکی، هر تابلوی سوزن دوزی و قاب عکسی که روی دیوارها به چشم می خورد از راه دور آمده و قصه ای شنیدنی دارد. از گرجستان و آفریقا گرفته تا آلمان و نپال و مکزیک. عروسک های بومی هر کشور قصه های خاص خود را دارند و با فرهنگ و زندگی مردم آن گره خورده اند. عروسک های افغان، چینی، عربی، عروسک های خدایان هندی، عروسک های تاجیک بدون چهره، اتریشی، ارمنی، عروسک های مبارک و تبارک و عروسک های باران خواهی مازنی تنها بخشی از عروسک های این مجموعه هستند.
در قسمت مربوط به عروسکهای ایرانی، فرهنگ ایران از مناطق مختلف کشور به نمایش گذاشته شده است که هر کدام از عروسکها دارای پوشاک، طرح و نقش، صنایع دستی، حتی تفاوت های طبیعی قومی در آناتومی صورت و بدن هستند. پیکرک هایی به اندازه طبیعی انسان، پوشاک هر قوم را بر تن کرده و بر روی دست ها، پا‌ها، گردن و حتی ساز‌های پیکرک ها نقوشی از افسانه های قومی نقاشی شده است. عروسک-مجسمه هایی از زنان با پوشاک سنتی مناطق گوناگون و عروسک هایی که با به تصویر کشیدن پوشاک زنان و مردان ایران از دوره عیلامی تا قاجار و همچنین مجموعه عروسک هایی از پدید آورندگان ادبیات کودک و نوجوان ایران در این قسمت جای دارند. این بخش از موزه پایگاه ترویج قصه ها، افسانه ها و روایت های مردم ایران است.
تا کنون از این موزه دوبار سرقت شده است. در سرقت اول که ویدئو پروژکشن، کامپیوتر و وسایل شخصی و بخشی از عروسک های امانی فروشگاه موزه و تعدای پارچه دستبافت و عتیقه به ارزش ۱۴ میلیون تومان به سرقت رفت و بار دوم در بهمن ماه ۹۴ که حدود ۸ میلیون تومان از ادوات موزه ای به همراه ۱۰۰ عروسک که نمی توان برای آنها قیمتی تعیین کرد به سرقت برده شد. این موزه با یک بار تعطیلی نیز رو به رو بوده که علت آن، اتمام قرارداد اجاره محل موزه و نبود بودجه کافی جهت تمدید آن بود. بنای فعلی این موزه توسط شهرداری در اختیار گروه موزه قرار گرفته است. پس از بازسازی بنا، با همت فراوان فضای درونی موزه نیز طراحی شده و برای اولین بار بود که تمرکز بر روی فرهنگ ایرانی به واسطه عروسک صورت گرفت.
قصه های شنیدنی از ملتهای مختلف:
در این موزه هر عروسک قصه ای دارد و هر قصه نیز از فرهنگ و تاریخ ملت خود ریشه می گیرد. جنگ ها، پیروزی ها، آرزوها، رنج و احساسات هر ملت در این قصه ها نهفته است.
لایکونیک، قهرمان لهستان
وقتی مغول ها به لهستان حمله کردند دو سرباز شجاع شبانه به چادر فرمانده لشکر رفته و او را کشتند. صبح آن روز با لباس و اسب فرمانده مغول ها در شهر گشت می زدند تا این شکست نابهنگام مغول ها را به همه نشان دهند. «لایکونیک» نماد آن دو سرباز شجاع است که در جشن و پایکوبی های مردم لهستان حضور دارد؛ همانطور که لهستان پایکوبی آن پیروزی را مدیون لایکونیک است.
ماتریوشکا، نمادی از روسیه
یک روز که «اکسانا» کوچکترین عروسک «ماتریوشکا» مشغول بازی بود باد شالش را با خود برد و روی تپه ای انداخت. دست اکسانا به شالش نرسید. برای رسیدن به آن از خواهر بزرگترش کمک گرفت او هم از خواهر بزرگتر از خود و به همین ترتیب تا بزرگترین خواهر دست به کار شدند تا شال اکسانا را به او برگردانند. ماتریوشکا نماد همدلی و کمک به یکدیگر در روسیه است.
فندق شکن از آلمان
نخستین بار عروسک های فندق شکن را مردم روستایی در آلمان ساختند؛ معدنچی هایی که بعد از تعطیلی معدن کار خود را از دست داده بودند و برای گذران وقت و زندگی شروع به ساخت عروسک های ساده چوبی کردند. روی سر این عروسک ها در دوره جنگ جهانی دوم به جای کلاه معدنچی، کلاه سربازی نشست. هر سرباز امریکایی که از جنگ جهانی به خانه برمی گشت یکی از این عروسک ها را به یادگار با خود به آمریکا برد و این موضوع باعث شهرت بیشتر عروسک فندق شکن شد.
غم و غصه، عروسکی از گواتمالا
وقتی کودکی در گواتمالا غمگین و ناراحت است این عروسک را می سازد و غم و غصه های خود را برای او تعریف کرده، شب عروسک را زیر بالش خود می گذارد. وقتی کودک به خواب فرو رفت، پدر و مادر عروسک را از زیر بالش برمی دارند و پنهان می کنند. صبح وقتی کودک از خواب بیدار می شود می بیند عروسک رفته و غم و غصه های او را با خود برده است.
داروما، عروسک آرزوهای ژاپنی
عروسک «داروما» چشم ندارد. بچه های ژاپنی وقتی آرزویی دارند خودشان برای این عروسک یک چشم می کشند و جای خالی چشم دیگر همچنان باقی می ماند. بچه ها آرزوی خود را روی تن این عروسک می نویسند و تا زمانی که به آرزویشان نرسند چشم دوم عروسک را نمی کشند. با این کار ژاپنی ها هرگز آرزوهای خود را فراموش نمی کنند و یادشان نمی رود که زمانی برای رسیدن به آنچه امروز دارند چقدر تلاش کرده و منتظر بوده اند.
فعالیتهای موزه عروسکها
موزه عروسکها بر اساس مناسبت های ملی برنامه هایی را جهت ترویج مفاهیم فرهنگی برگزار می کند. همچنین اجرای شب های فرهنگی به منظور آشنا کردن جامعه با فرهنگ اقوام مختلف ایران از برنامه های دیگر این موزه است. موزه عروسک ها همچنین با برپایی موزه سیار خدمات خود را به مراکز آموزشی و فرهنگی در سطح تهران و شهرستان ارائه می دهد. یکی دیگر از خدمات موزه عروسک های ملل، برگزاری تورهای گروهی برای کودکان و نوجوانان، گروه های مادر و کودک، تورهای تخصصی برای دانشجویان و پژوهشگران و گردشگران ایرانی و خارجی است.
بازدید های گروهی برای دانش آموزان و گروه های سنی مختلف، معمولاً با بازی و قصه و نمایش های گوناگون همراه است. روایت هایی که از عروسک ها تعریف می شود بسته به گروه سنی مخاطب ممکن است با یکدیگر متفاوت باشد.
برگزاری کارگاه ها
کارگاه های مختلفی برای ساخت عروسک و آشنایی با قصه ها و افسانه های دنیا در این موزه برگزار می شود. کارگاههای ساخت عروسک برای نسل جوان و مربیان و علاقمندان به این حرفه ترتیب داده شده است. در این کارگاهها هر شخص عروسک دست ساز خود را خواهد داشت.
فروشگاه
موزه عروسک ها محصولات فرهنگی خود را در قالب عروسک، بازیچه ها و بسته های آموزشی-فرهنگی-هنری در فروشگاه موزه عرضه می کند.
منابع:
hamshahrionline.ir
dollsmuseum.ir
fa.wikipedia.org
kojaro.com
ilna.ir
