موزه سینمای ایران

موزه سینمای ایران به منظور گردآوری، حفظ، ثبت و عرضه مناسب میراث سینمای ایران در شهریورماه ۱۳۷۳ توسط شرکت توسعه فضاهای فرهنگی وابسته به شهرداری آغاز به کار کرد. در خرداد ۱۳۷۷ ساختمان قدیمی موزه واقع در کوچه پیرنیا خیابان لاله زار، با حضور سینماگران و حسن حبیبی معاون اول رئیس جمهور گشایش یافت. چهار سال بعد موزه به مکان فعلی خود منتقل شد و در شهریور ماه ۱۳۸۱ با حضور محمد خاتمی باز گشایی شد. عزت‌الله انتظامی اولین مدیرعامل موزه سینمای ایران بود.

لازم به یادآوری است که در سال ۱۳۴۱ گروه هنر ملی، نمایش ‌هایی مانند «تقلا» و «تیرک شکسته» نوشتهٔ نصرت پرتوی و همچنین «زنگوله ‌ها» نوشتهٔ عباس جوانمرد را در باغ فردوس تمرین کرده و بعد آنها را به کارگردانی عباس جوانمرد در تلویزیون ملی ایران به صورت زنده اجرا کرده‌ است.

حکایت باغ فردوس
این باغ در زمان محمد شاه قاجارساخته شده است و ساختمان آن کاخ شکارگاه وی بود. این باغ و عمارت در گذر زمان چند بار رو به ویرانی نهاد و دست به دست  چرخید، تا اینکه در سال ۱۳۱۶ شمسی بخش فعلی عمارت به دستور علی اصغر حکمت، وزیر معارف وقت خریداری و عمارت آن بازسازی شده و بعنوان مدرسه مورد استفاده قرار گرفت. در سال ۱۳۳۶ شمسی باغ فردوس بین وزارت آموزش و پرورش و شهرداری تقسیم شد. در این هنگام بنیاد فرح پهلوی باغ فردوس را از شهرداری خریداری و پیرو تصمیمی که مبنی بر احیاء باغ فردوس برای برگزاری جشن های فرهنگ و هنر در این مکان گرفته شده بود مرمت باغ به سازمان رادیو و تلویزیون ایران سپرده شد. در این دوران این باغ مرکز فعالت های هنری گردید و پس از انقلاب نیز در سال ۱۳۵۸ زیر پوشش وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی درآمد و به عنوان مرکز آموزش فیلمسازی از آن استفاده می شد و بالاخره در سال ۱۳۸۱ به عنوان موزه سینما مورد بهره برداری قرار گرفت.

مساحت باغ فردوس ۲۰ هزار متر مربع و مساحت عمارت آن ۱۰۰۰ متر مربع، شامل سه و نیم طبقه است. شیب زمین آن از شمال غربی به جنوب شرقی است و تندی این شیب به حدی است که کف طبقه اول بنا با قسمت جنوبی باغ و سقف آن با قسمت شمالی باغ هم سطح است.

آنچه که در این موزه خواهید دید:

گنجینه فیلمساز فقید: اولین هایی که به نام ساموئل خاچیکیان ثبت شده است. نیمه اول دهه ۳۰ شمسی در سال ۱۳۳۳ ساموئل خاچیکیان فیلمساز فقید سینمای ایران نخستین آنونس فیلم در سینمای ایران را برای فیلم «دختری از شیراز» ساخت و به این ترتیب نخستین آنونس فیلم وارد سینمای ایران شد. این فیلمساز علاوه بر اینکه عنوان نخستین سینماگر در ساخت آنونس را از آن خود کرد، اولین کارگردانی است که به دلیل شناخت و ذوق از موسیقی و تصویر، موسیقی مناسب و موثر از آثار موسیقی کلاسیک جهان را انتخاب کرد و در فیلم های خود به کار گرفت. درست به دلیل همین شناخت و ذوق خاچیکیان به موسیقی و تصویر بود که نمونه نوارهای موسیقی که توسط این فیلمساز علامت گذاری شده است در غرفه ویژه ای متعلق به این سینماگر در موزه سینما نگهداری می شود. این غرفه در سالن معاصران سینمای ایران در فضایی شیشه ای با سه طبقه مجزا در موزه سینما موجود است.

فهرست بخشی از اجناسی که مظفرالدین شاه از فرنگ خواست و یا دریافت کرده است. اصل این سند در مجموعه فرهنگی کاخ موزه گلستان موجود است و کپی آن به عنوان سندی تاریخی و مرتبط با سینمای ایران در تالار آبی در موزه سینما در معرض دید عموم قرار دارد. مظفرالدین شاه همچون پدرش (ولی نه با آن نظم و ترتیب) به عکاسی عشق می ورزید و خود عکاسی می کرد. وی تعداد زیادی دوربین خرید و پیوسته در پی بدست آوردن آخرین اختراعات بود.

سند عشق مردم به رضا کیانیان که در موزه سینما قاب شده است. تابلوی پرتره رضا کیانیان توسط ماهیار چرم چی هنرمند جوان نقاشی شده که با اهدای این تابلو به موزه سینما علاقمندی خود به این بازیگر و کارگردان تئاتر را بیان کرده است. این هنرمند همچنین پرتره هایی از بازیگرانی چون عزت الله انتظامی، حمید فرخ نژاد را نیز به موزه سینما اهدا کرده است.

کشتی فیلم «رستاخیز»: تنها یادگاری که از میرفخرایی در موزه سینما موجود است کشتی چوبی دست سازی است که در فیلم «رستاخیز» استفاده شد.

غرفه ایرج رامین فر: یکی از غرفه های دیدنی در موزه سینما، غرفه ایرج رامین فر طراح صحنه و لباس سینمای ایران است.

یوزپلنگ نقره ای ترانه علیدوستی: نخستین حضور بین المللی ترانه علیدوستی با فیلم «من ترانه پانزده سال دارم» شکل گرفت و توانست در سال ۱۳۸۱ جایزه یوزپلنگ نقره ای بهترین بازیگر زن از جشنواره بین المللی فیلم لوکارنو را در کشور سوئیس از آن خود کند.

برگی از تاریخ سینمای خسرو سینایی: نشان لیاقت جمهوری لهستان عنوان نشانی است که خسرو سینایی برای ساخت فیلم مستند «مرثیه گمشده» از جشنواره «گودنیا» در سال ۱۳۸۷ دریافت کرده است. این نشان به منظور سپاس از نگاه انسانی خسرو سینایی به مهاجران لهستانی به ایران به وی اهدا شده است. فیلم مستند «مرثیه گمشده» روایت سینایی از مهاجران لهستانی و مهاجرت آنها به ایران در جنگ جهانی دوم و در سال های ۱۹۴۱ و ۱۹۴۲ میلادی است.

ماکت فیلم «مسافران» بهرام بیضایی که توسط ایرج رامین فر ساخته شده است.

داستان عمارت باغ فردوس و ساخت فیلم «چشمه» و پیگیری آربی آوانسیان برای مرمت: بخش های اصلی فیلم سینمایی «چشمه» با بازی جمشید مشایخی به عنوان بازیگر اصلی در عمارت باغ فردوس فیلمبرداری شده است و آوانسیان پس از پایان فیلمبرداری، پیگیری های لازم را برای حفظ این عمارت انجام داد و در نهایت در دهه پنجاه، تلویزیون این عمارت را از آموزش و پرورش که مدرسه شاپور تجریش بود، خریداری کرد و پس از مرمت سالها در اختیار تلویزیون بود.

چهره پردازی و روایت قصه آدم ها: ماسک های گچی از صورت هنرپیشگان جذاب ترین بخش موجود در این غرفه است.

دستگاه ذغالی نمایش فیلم

دستگاه چاپ نیمه اتوماتیک، اختراعی که به نام مهندس ایرانی (مهندس محسن بدیع) ثبت نشد.

پیشاسینما، یادگاری از پرده خوانی روز عاشورا: پرده نقالی موجود در موزه سینما کاری از حسین همدانی است که در سال ۱۳۳۹ با رنگ روغن نقاشی شده و موزه سینما این پرده نقالی را سال ۱۳۸۷ مرمت کرد.

یادگارهای فرهادِ سینما: فرهاد مهراد پس از آوازخوانی در فیلم انگلیسی زبان «بانوی زیبای من» ورود و حضور خود در سینما را رقم زد و در ادامه ترانه «مرد تنها» در فیلم «رضا موتوری» به کاگردانی مسعود کیمیایی را خواند. خواندن ترانه «جمعه» در فیلم «خداحافظ رفیق» به کارگردانی امیرنادری، ترانه «خسته» در فیلم «زنجیری» ساخته خسرو یحیایی و «ماهی ها در خاک می میرند» به کارگردانی مشترک امیر جاهد و محمد دلجو از دیگر کارهای فرهاد مهرداد هستند. پوران گلفام همسر این خواننده ایرانی به درخواست بسیاری از دوستداران مهراد تصمیم گرفت وسایل شخصی او را به یادگار به موزه بسپارد.

غرفه کیارستمی: غرفه عباس کیارستمی یکی از رنگارنگ ترین غرفه هایی است که در میان غرفه های سایر سینماگران جلب توجه می کند. در این غرفه علاوه بر نمایش جوایز بین المللی که این فیلمساز کسب کرده، می توان هدیه هایی که کیارستمی از فیلمسازان بزرگ سینمای جهان دریافت کرده را نیز مشاهده کرد. گذرنامه عباس کیارستمی نیز در تالار سوم موزه سینما، در بخش بین الملل و در ویترین این فیلمساز به چشم می خورد.

نشان عشق زوج منتقد ژاپنی به فیلم «روسری آبی» رخشان بنی اعتماد.

دوربین ساخت اولین فیلم رنگی ایران: نخستین تجربه دیده شدن فیلم به صورت رنگی در ایران با یک دوربین ۱۶ میلیمتری اتفاق افتاد. این دوربین در سال ۱۳۲۹ در آمریکا ساخته شده بود. در سال ۱۳۳۲حسن خردمند کارگردان سینمای ایران، تصمیم گرفت فیلم «گرداب» را به صورت رنگی بسازد و نخستین فیلم رنگی را در سینمای ایران به ثبت برساند. البته ساخت نخستین فیلم رنگی سینمای ایران با مشکلات و موانع بسیاری همراه بود، به این معنا که لابراتوار رنگی در ایران وجود نداشت و خردمند نگاتیو فیلم «گرداب» را برای چاپ و ظهور به نیویورک فرستاد.

نقاشی هایی که کوروساوا به کیارستمی تقدیم کرد: کوروساوا (کارگردان برجسته ژاپن) در سال 1986 فیلمی با عنوان «آشوب» می سازد و در همان زمان نامزد بهترین کارگردانی آکادمی اسکار می شود. این فیلم با تحسین کیارستمی مواجه می گردد و کوروساوا نیز این فیلم را به کیارستمی تقدیم می کند و نقاشی هایی را که برای فیلم «آشوب» طراحی کرده بود به عباس کیارستمی هدیه می دهد. می توان ردپای آکیرا کوروساوا فیلمساز فقید ژاپنی را در موزه سینما و در غرفه مربوط به افتخارهای سینمایی کیارستمی دید.

سینماداران: اسناد موجود درباره تاریخ سینماداران سینمای ایران در تالار آبی موزه سینما موجود است و بیننده به محض ورود به این سالن، ردیفی از عکس های سینما داران را مشاهده می کنند.

رنگین کمانی از جوایز کیارستمی: عباس کیارستمی بیش از اینکه دریافت کننده جایزه های ملی باشد جوایز بین المللی متعددی از آن خود کرده است. غرفه ویژه عباس کیارستمی در تالار بین الملل موزه سینما قرار گرفته و جوایز رنگارنگی که کیارستمی در سینمای ایران و بین الملل کسب کرده در این غرفه نگهداری می شود. تالار بین الملل سومین تالار در موزه سینما است و بازدیدکنندگان پس از ورود به تالار آبی که مختص به پیشگامان سینمای ایران است و همچنین گذر از تالار معاصران وارد تالار بین الملل می شوند.

گذرنامه عبدالحسین سپنتا: عبدالحسین سپنتا حق پدری به گردن سینمای ایران دارد و فیلمنامه نخستین فیلم ناطق سینمای ایران را نوشته و «دختر لر» را برای سینمای ایران به یادگار گذاشته است.

دوربینی که فقط یک بار میهمان سینمای ایران بود: این دوربین به دلیل سنگینی بیش از اندازه خیلی مورد استفاده قرار نگرفت و تنها یک فیلم از مجموع آثاری که ساخته شده است با این دوربین فیلمبرداری شد. فیلم سینمایی «آخرین شب» به کارگردانی حسین دانشور و تهیه کنندگی محسن بدیع اولین و آخرین فیلمی بود که با این دوربین به مدت نود دقیقه ساخته شد و پس از آن هیچ فیلم دیگری با دوربین سوپر پارو فیلمبرداری نشد.
در انتهای تالار آبی که به معرفی پیشگامان سینمای ایران اختصاص یافته، در گوشه ای ویترین محسن بدیع قرار دارد که در این ویترین وسایل شخصی او نگهداری می شود. این دوربین نیز در کنار غرفه بدیع در معرض دید بازدیدکنندگان قرار گرفته است. تالار آبی موزه سینما، نخستین تالاری است که میزبان بازدید کنندگان است.

لبخند کُپل به کودکان در موزه سینما نوستالژی دل پسندی است که برای خیلی ها می تواند خاطره ساز باشد.

نمایشگاههای موزه:
در این موزه تمام آثار به نمایش درآمده به چندین تالار تقسیم بندی شده است که عبارتند از: تالار آبی، تالار میانی (معاصران)، تالار بین‌ الملل، دفاع مقدس، نمایشگاه کودک، شاه‌ نشین عمارت (نمایشگاه علی حاتمی)، نمایشگاه نام‌ آوران، نمایشگاه دوبله و صدا، خانه فرهاد، زیرگذر تاریخ، نمایشگاه ارامنه

بخش های دیگر
این مکان همچنین دارای دو سالن سینما (توگراف و فردوس) میباشد که برای دیدن فیلم در آنها نیاز به تهیه بلیط موزه ندارید و بلیط سینما را نیز میتوانید از طریق اینترنت یا حضوری دریافت کنید. دقت کنید که تصویربرداری در این سالن ‌ها ممنوع است. همچنین از بردن خوراکی به داخل سالن‌ ها خودداری کنید.

همچنین کتابفروشی، کافه ویونا و کافه سینما نیز در این مکان دایر است.

مسیر دسترسی:
برای رسیدن به موزه سینما می ‌توانید در خط یک مترو به ایستگاه تجریش رفته و پس از خروج از ایستگاه در میدان تجریش، با ۱۵ دقیقه پیاده‌ روی در خیابان ولیعصر به سمت جنوب، به عمارت باغ فردوس و موزه سینما برسید، یا اینکه این مسیر را با تاکسی یا بی‌ آر تی طی کنید.
اگر قصد استفاده از بی ‌آر تی را دارید می ‌توانید از اتوبوس ‌های مسیر تجریش - راه ‌آهن استفاده کنید و در ایستگاه باغ فردوس از اتوبوس پیاده شده و به موزه سینما بروید.

منابع:
cinemamuseum.ir
fa.wikipedia.org
kojaro.com