استاد ابوالحسن صبا از اساتید بزرگ موسیقی اصیل ایران است. او در 1281 ش، در تهران متولد شد. پدرش، ابوالقاسم كمالالسلطنه، فرزند محمد جعفرخان صدرالحكما، فرزند محمودخان صبا، شاعر و نقاش بلند آوازه عهد ناصری، و از مردان فاضل و هنردوست عصر خویش بود. كمالالسلطنه طبیب و ادیب و دوستدار موسیقی بود. سه تار را دلنشین مینواخت و اولین استاد پسرش بود. صبا علاوه بر نوازندگی، گاه آهنگ نیز میساخت و علاوه بر موسیقی، ادبیات كلاسیك ایران را به خوبی میشناخت و زبان انگلیسی را میدانست. او به پرورش گل نیز علاقهمند بود. ساز اصلی استاد ویولن بود كه آن را نزد حسینخان هنگ آفرین فراگرفت. همچنین سنتور را نزد علیاكبر شاهی و حبیب سماعی، كمانچه را نزد حسینخان اسماعیلزاده، ضرب را نزد حاجیخان ضربی، نی را نزد اكبرخان، تار را نزد استاد علینقی وزیری و سه تار را در مكتب استاد میرزا عبدالله و غلامحسین درویش به كمال رسانید. در جوانی به مدرسه كمالالملك رفت و نقاشی را فراگرفت. همچنین، مهارتهایی چون سوهان كاری، نجاری، ریختهگری، معرقكاری و خاتمكاری به دست آورد كه بعداً در ساختن آلات موسیقی به كار بست.
در سال 1318 که رادیو تهران تاسیس شد، صبا در رادیو به کار نوازندگی پرداخت ولی در همه حال در هنرستان موسیقی به کار تدریس و تحقیق موسیقی اشتغال داشت و در اواخر عمر نیز در منزلش کلاس موسیقی دایر کرده بود و علاقه مندان را تعلیم می داد.
این موسیقیدان بزرگ، آثار نیما و هدایت را می خواند و با نیما و شهریار روابط نزدیک داشت. او با شهریار از ایام جوانی دوست و رفیق گرمابه و گلستان بود. این دوستی تا پایان عمر او دوام کرد و در زمان مرگ نیز شهریار بر بالین او حضور داشت.
شاگردان معروف صبا عبارتند از علی تجویدی، فرامرز پایور، حسین تهرانی، حسین ملک، حسن کسایی، غلامحسین بنان، محمد بهارلو، ابراهیم قنبری، رحمت الله بدیعی، مهدی خالدی، عطاء الله خرم، همایون خرم، داریوش صفوت، لطف الله مفخم پایان و ...
صبا در شب جمعه 29 آذر ماه 1336 در سن 55 سالگی به علت ناراحتی قلبی چشم از جهان فروبست. آرامگاه صبا در ظهیرالدوله شمیران در خیابان دربند واقع شده که آن نیز رو به ویرانی است.
موزه استاد صبا
بعد از مرگ استاد، بر طبق وصیت ایشان و به خاطر تجلیل و قدردانی از این هنرمند نامی، خانه ایشان در 29 آبان 1353، به موزه تبدیل گردید و همسر ایشان به كمك فرزندان استاد، اشیا و لوازم متعلق به استاد را جمع آوری و به موزه اهدا كردند.
بهطوركلی، موزه صبا به دو بخش تقسیم میشود: بخش اول شامل سازها، لوازم شخصی و آثار استاد از جمله ردیفهای موسیقی است; و بخش دوم اختصاص به كارهای دستی خانم صبا، همسر استاد صبا، دارد كه شامل مجموعه تندیسهای مومی و لباسهای محلی و سنتی ایران قدیم است.
این مجموعه کوچک در حال حاضر توسط دفتر موسیقی معاونت امور هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی اداره می گردد.
منابع
yjc.ir
fa.wikipedia.org
tishineh.com