کلیسای نیکلای مقدس به دست مهاجران روس در تهران بنا شد. در سال های ۱۳۲۰ الی ۱۳۲۳ شمسی و بعد از جنگ جهانی دوم، مهاجران روس که به ایران پناه آورده بودند، با جمع آوری پول تصمیم به ساخت کلیسا می کنند. مهاجرت روس ها به ایران در دوره های مختلف بود. یکی از دوره ها مربوط به بعد از جنگ جهانی دوم بود، روس های مهاجر در تهران کلیسای نیکلای مقدس را برای مراسم مذهبی و عبادی خود ساختند. کلیسا که در دهه 1940 میلادی توسط مهاجرین روسی در دوران پهلوی بنا شده در دورانی پس از انقلاب به صورت تعطیل درآمد که در سال 1995 میلادی دوباره فعال شد و اسقفی از مسکو به آن اعزام شد. این کلیسا از کلیساهای ارتودکس ایران است که در میان خیابان های تهران خودنمایی می کند. یکی از قبرستان ارتدکس های ایران نیز در کنار این کلیسا قرار دارد. امروزه امکان بازدید از داخل کلیسا وجود ندارد. به علت خشکیدن آب چاه کلیسا، باغ آن نیز از رونق افتاده است.
وجه تسمیه
نام این کلیسا از نام آخرین تزار روسیه گرفته شده است. نیکلای دوم و خانواده اش به دست بلشویک ها کشته شدند و روس هایی که به تهران پناه آورده بودند، به یاد او این کلیسا را نامگذاری کردند. کلیسای ارتودکس روسیه وی را جزء قدیسین خود آورده و به او لقب «نیکلای قدیس رنج کشیده» داد.
تاریخچه
در میان سال های ۱۹۴۵ الی ۱۹۴۷ میلادی در روسیه تغییرات حکومتی در حال رخ دادن بود. در این زمان حکومت تزارها رفته رفته نابود و استالین به روی کار می آمد. مردم و نیروهای ارتش سفید روسیه که به نفع تزارها می جنگیدند از ترس استالین به ایران پناه آوردند. مهاجرت این گروه از روس ها باعث شد شهرهای ایران که پذیرای آنها بود، با بناهای جدید مانند کلیساها روبرو شوند. تهران جزو شهرهای میزبان روس ها بود. تعدادی از آنها در خیابان روزولت (خیابان مفتح کنونی) ساکن شدند و در این مکان برای اجرای مراسم دینی و عبادی خود، کلیسای نیکلای مقدس یا کلیسای جامع سنت نیکلاس را احداث کردند. کلیسای نیکلای مقدس متعلق به مسیحیان ارتدکس ایران بوده است. این کلیسای ۷۵ ساله، با مهاجرت روس ها از ایران و کاهش جمعیت مسیحیان ارتدکس ایران فعالیت هایش نیز کاهش یافت. امروزه که تعداد ارتدکس های ایران کم شده، این کلیسا تقریبا به حالت نیمه تعطیل درآمده است. این کلیسا مدتی بعد از انقلاب نیز تعطیل شد. در حال حاضر دوستداران فرهنگ های متنوع ایران در تلاش هستند تا این کلیسا را در میان آثار ملی ایران ثبت نمایند.
احداث کلیسا
معمار این کلیسا از معروف ترین معماران روس در ایران بود. نیکولای مارکف که پیشتر در ایران بناهای مشهور چون دانشسرای عالی، دبیرستان انوشیروان دادگر، زندان قصر، بلدیه، مدرسه ژاندارک، اداره پست، مدرسه البرز، سفارت ایتالیا و کارخانه قند شهرری را ساخته بود، این بار به سراغ ساخت یک بنای مذهبی برای هم وطنان خود رفت. مارکف که یک معمار روس تحصیل کرده در گرجستان بود، کلیسا را به سبک بناهای روسی احداث کرد. رنگ ها و طاق ها و نقاشی ها و همچنین پنجره های رنگی کلیسا کاملا شما را به یاد کلیساهای روسی می اندازد. پنجره های رنگی و ویترای، نقاشی ها، طاق ها و محراب زیبای کلیسا تمام نشان از معماری روسی دارد. لازم به ذکر است برخی از اشیاء با ارزشی که در کلیسا دیده می شود بعد از تخریب کلیسای زرگنده در سال های حکومت کمونیستی استالین، توسط مهاجران روس به ایران آورده و تحویل کلیسای نیکلای مقدس داده شده است.
خانه سالمندان
روس هایی که به ایران مهاجرت کردند، اغلب تنها بودند و همین امر باعث شد که در کنار کلیسای نیکلای مقدس اولین خانه سالمندان ایران بنا شود. این خانه سالمندان برای نگهداری از مهاجران روسی بود که تنها یا بدون خانواده به ایران مهاجرات کرده بودند. بعد ها خانه سالمندان تبدیل به مرکز خیریه شد که در کنار نگهداری از سالمندان روس، مسیحی، مسلمان و دیگر آیین ها، به دیگر فعالیت های خیریه می پرداختند.
موقعیت مکانی
این بنا در تهران، خیابان مفتح، بعد از خیابان طالقانی، کوی عطارد واقع شده است. این کلیسا امروزه روبروی سفارت پیشین ایالات متحده آمریکا در کوچه عطارد قرار دارد.
منابع:
- lastsecond.ir
- chamedanmag.com
- alaedin.travel
