این بنا یکی از نمادهای شهر تهران است که سال‌های 1301 تا 1304 خورشیدی به دستور مستقیم رضا شاه و توسط جعفرخان کاشانی و همکاری آلمانی‌ها احداث شد. البته در ساخت این بنا معماران دیگری نیز نقش داشتند؛ از جمله انجام سفت‌کاری‌ها توسط استاد اسماعیلی، ساخت ستون‌ها به وسیله استاد کریم منیژه، ساخت کاشی‌ها به دست استاد خاک‌نگار مقدم و کاشی‌کاری‌ها به هنرمندی استاد حسین کاشی‌پز.
این بنا به عنوان دروازه ورودی به میدان مشق؛ که محوطه‌ای نظامی و در اختیار قشون بود، ساخته و نام «دروازه میدان مشق» بر آن نهاده شد. مدتی پس از ساخت این دروازه، طرح برپایی نخستین باغ همگانی شهر تهران با نام «باغ ملی» در زمین‌های درون میدان مشق برنامه‌ریزی و پیاده‌سازی شد و از این رو نام آن به «سردر باغ ملی» تغییر یافت. علی‌رغم این که باغ ملی چند سال بیشتر دوام نیاورد و در محوطه آن، ساختمان‌هایی از جمله ساختمان وزارت امور خارجه ایران، کتابخانه ملی و موزه ایران باستان ساخته شد، اما نام این باغ بر سر دروازه میدان مشق پابرجا ماند و سردر باغ ملی در جایگاه نمادی از معماری آن دوره در یادها باقی ماند.
طراح ساخت این سردر جعفرخان معمار کاشانی است. معماران دیگری هم او را یاری کرده‌اند. استاد اسماعیلی، همسفت کاری را انجام داد، ستون‌ها به دست کریم منیژه و کاشی‌های آن نیز توسط استاد خاک نگار مقدم ساخته شده است.
این بنا با آمیزه‌ای از سبک معماری ایرانی- اروپایی به ویژه در کاشی‌کاری‌ها و کلاه فرنگی طراحی شده است. در کاشی‌کاری های این بنا عناصری برای یادبود کودتای سوم اسفند و فتح تهران به دست رضا خان وجود دارد که از آن میان می‌توان تخریب برج و بارو با گلوله‌های توپ، رضا شاه در حال تیراندازی و دو فرشته پیروزی را نام برد. در کاشی‌کاری‌های بخش بالایی از طرح‌ها و تصاویر اسلیمی، مسلسل، میدان جنگ، شصت تیر، رضا شاه با تفنگ شصت تیر، پرچم سه رنگ ایران، گلوله توپ، پلنگ، سروده‌ها و آیه‌های قرآنی و نام‌های امامان به صورت کتیبه زیر کلاه فرنگی نوشته شده است. پس از انقلاب اسلامی اقداماتی جهت زدودن نقش شیر و خورشید از این بنا صورت گرفت.
بر روی کتیبه نمای بیرونی، سروده‌هایی از ندیم‌الملک دیده می‌شود.
سردر باغ ملی دارای یک دروازه برای سواره‌رو و دو در برای عبور و مرور افراد پیاده دارد. این درها از جنس چدن می‌باشند که در قورخانه تهران به دست استاد محمدعلی کرمانی ساخته شده بودند.
در بخش بالایی این بنا، جایگاه دیده‌بانی، نقاره‌زنی و گذر نیروهای نظامی طراحی شده است.
در معماری داخلی سردرِ باغ ملی، از تصاویر کوروش هخامنشی و مردمان آن دوران استفاده شده است.
منابع
seeiran.ir
fa.wikipedia.org
