قلعه داراب خان حدود ۱۲۰ سال قبل توسط معماری زبده و چیره دست به نام استاد اسماعیل ترکان ساخته شده است و دارای چهار برج، پلان مربع شکل، الگوی ساخت متقارن معکوس و همچنین هشتی، اصطبل و حمام می باشد. این قلعه توسط باقر خان برادر محمد خان پایه گذاری شده و در دوره محمد حسن خان به اتمام رسید و پس از آن به شاه منصور خان و سپس به داراب خان و در نهایت به سهراب خان رسید. هم اکنون این قلعه محل سکونت نوادگان محمد حسن خان و داراب خان می باشد و زیر نظر سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان مرمت شده است.
معماری
قلعه نسبت به خانه های شهر از عظمت خاصی برخوردار است. بنای آن در ۳ طبقه و از ۲ حیاط مجزا ساخته شده است. حیاط اول قلعه دارای ۲ ورودی است: یکی در ضلع غربی و دیگری در ضلع شرقی حیاط. پس از ورودی از در شرقی ۲ اتاق ۴×۳ متر قرار دارد که به وسیله راهرویی به هم راه دارند. دیواره های اتاق ها دارای پارچه های تزئینی و به صورت قرینه رو در روی هم قرار گرفته اند. پس از گذر از این محوطه، یک حیاط بزرگ مشاهده می گردد که درون آن و در ضلع غربی آن آسیاب آبی قرار گرفته است. درست در مقابل آسیاب و در ضلع شرقی حیاط، اصطبل قلعه قرار دارد. در ورودی اصطبل، در وسط قرار دارد و نمای خارجی آن با ۴ ایوان تزئین شده است. علاوه بر این، فضاهایی که شمار آن به ۱۰ عدد می رسد و ابعاد آن ۱×۱ متر می باشد، در دو طرف ورودی ایجاد کرده اند که احتمالاً آخور بوده اند و بخش هایی از آن هنوز باقی است.پس از ورودی اصلی فضای داخلی اصطبل قرار دارد. فضای اصطبل به شکل مستطیل و جهت آن شمالی جنوبی است. پوشش سقف از گنبد کلمبو استفاده شده و در زیر سقف دارای تزئیناتی از کاربندی گچی است. ستون هایی جهت نگهداری سقف ایجاد شده که در فاصله های معین و در ابعاد ۱×۱ متر به صورت ردیفی در جهت شمالی-جنوبی اصطبل به کار رفته است. در ضلع غربی حیاط و در سمت مقابل اصطبل چند اتاق بزرگ قرار دارد که به عنوان آسیاب از آن استفاده می شده است. اتاق ها دارای سقف گنبدی شکل و دارای کاربندی گچی است. تمامی دیوار اتاق ها از تاقچه های تزئین شده بهره گرفته و فضای دلنشینی را ایجاد کرده اند. حیاط اصلی قلعه به وسیله دیواری از حیاط دوم جدا می شود. دری بزرگ از چوب با تزئینات چوبی و گل میخهای فلزی آنرا تزئین نموده است. این در چوبی در ضلع غربی قلعه قرار دارد. بعد از ورودی در سمت راست حیاط، چاه آبی قرار دارد که دارای ۲ ستون گچی در ۲ طرف چاه جهت کشیدن آب از چاه بوده و هنوز سالم باقی مانده است. در جانب جنوبی حیاط، اتاق های متعددی در ابعاد مختلف و در ۲ طبقه ایجاد شده که به هم راه دارند و احتمالاًجایگاه خدمه بوده و به وسیله راه پله ای از حیاط به طبقه دوم راه می یابد. در طبقه دوم چندین اتاق در ابعاد گوناگون و دارای تزئینات تاقچه های قرینه در اضلاع مختلف اتاق ها می باشد که همه آنها به وسیله تیر چوبی و بوریا پوشش داده شده است.اکثر اتاق ها به وسیله ملات گچ پوشیده شده و در برخی موارد از خشت و گل نیز بهره برده اند. از طریق یک راه پله دورانی به طبقه سوم راه می یابد. در این طبقه فقط یک اتاق ۲×۶ متر با درهای متعدد وجود دارد که با چشم اندازی مناسب نسبت به روستا و مناظر طبیعی در حقیقت به جایگاه تفریح و تفرج قلعه تبدیل شده است. مصالح به کار رفته در قلعه سنگ و گچ و در پوشش سقف از صندل و بوریا می باشد. این قلعه به داراب خان فرزند شاه منصور خان پسر محمد حسن خان منسوب بوده و گفته می شود سنگ بنای اولیه قلعه یعنی طبقه زیرین و چند اتاق در حیاط توسط جد داراب خان یعنی محمد حسن خان ساخته شده است.
موقعیت مکانی
قلعه داراب خان دشتی در استان بوشهر، شهرستان دشتی و در ۵۰ کیلومتری خورموج، درست در شرق روستایی به نام شنبه قرار دارد.
منابع:
- iranwatching.com
- seeiran.ir
- aftab-bushehr.ir
